Dzisiejsza publikacja poświęcona będzie wprowadzeniu do zagadnienia związanego z działem spadku. Tytułem wstępu należy wyjaśnić co kryje się pod sformułowaniem „dział spadku”. Jest to wartość majątku, która podlega podziałowi pomiędzy określonych spadkobierców. W tym miejscu należy wyjaśnić, że z chwilą dokonania działu spadku ustaje dotychczasowa wspólność majątku spadkowego, który od tego momentu zostaje podzielony pomiędzy spadkobierców. Stronami działu spadku są natomiast spadkobiercy.

Co wchodzi w skład działu spadku?

Dział spadku obejmuje ogół dodatnich składników majątku, do których zalicza się aktywa, rzeczy oraz prawa. Warto jest podkreślić, że w trakcie dokonywania działu spadku nie jest przeprowadzany podział długów spadkowych, które spłacane są na zasadach określonych w przepisach ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360) – dalej: „k.c.”.

Do kiedy należy wykonać dział spadku?

Należy jednoznacznie wskazać, że ustawodawca nie wprowadził w tym zakresie żadnych ograniczeń czasowych. Oznacza to, że przeprowadzenie działu spadku może zostać podjęte w dowolnie wybranym przez spadkobierców momencie po śmierci spadkodawcy. Z pewnością jest to okoliczność wygodna z perspektywy interesów spadkobierców, gdyż nie muszą oni podejmować działań pod presją czasu etc.

Jakie są możliwe formy przeprowadzenia działu spadku?

W tym miejscu należy wskazać, że zgodnie z intencją ustawodawcy, przewidziane zostały dwa tryby dokonania działu spadku. Pierwszy z nich dotyczy umownej formy działu spadku i polega na zawarciu porozumienia (umowy) pomiędzy spadkobiercami w zakresie podziału majątku spadkowego. Ta forma przewidziana jest głównie dla sytuacji, w których każdy ze spadkobierców ma tożsame i zgodne stanowisko w zakresie działu spadku. Jest to również dużo sprawniejsze rozwiązanie z punktu widzenia czasu, aniżeli drugi tryb. Drugim rozwiązaniem jest sądowy dział spadku, który polega na przeprowadzeniu postępowania sądowego w zakresie działu spadku i kończy się orzeczeniem sądu. Najczęściej drugi tryb jest przeznaczony dla spadkobierców, którzy nie mają wypracowanego jednolitego stanowiska w zakresie działu spadku. Oczywiście nie oznacza to, że spadkobiercy o zgodnych stanowiskach nie mogą dokonać działu spadku w trybie sądowym – taka sytuacja jest prawnie dopuszczalna. Za ustawodawcą należy powtórzyć – „Dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.” – tak art. 1037 § 1 k.c.

Kiedy umowa o dział spadku musi być zawarta w formie aktu notarialnego?

Należy wyjaśnić, że jeżeli do spadku należy nieruchomość, wówczas, umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.

Dziedziczenie przedsiębiorstwa – w jakiej formie należy dokonać działu spadku?

Ustawodawca przewidział dwie okoliczności. Pierwszą z nich jest dziedziczenie przedsiębiorstwa, w takiej sytuacji umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie pisemnej z podpisami notarialnie poświadczonymi. Drugą okolicznością jest sytuacja, w której w skład przedsiębiorstwa wchodzi również nieruchomość lub gdy przedsiębiorstwo jest objęte zarządem sukcesyjnym, wówczas umowa o dział spadku powinna być zawarta w formie aktu notarialnego. Wynika to wprost z dyspozycji wynikającej z art. 1037 § 3 k.c.

Podsumowanie

Dział spadku niezależnie od wybranej jego formy wymaga należytego przygotowania i wiedzy z zakresu prawa spadkowego. Warto jest właściwie przygotować się do tego procesu, aby uniknąć popełnienia kosztownego z punktu widzenia interesów spadkobiercy błędu i sprawnie przeprowadzić całe postępowanie.