Ustalenie okoliczności, czy określona nieruchomość stanowi własność innych osób, aniżeli uczestników postępowania działowego stanowi zagadnienie, które może przysporzyć problemów natury praktycznej. Dlatego też w dzisiejszej publikacji skupimy się właśnie na tej problematyce, która zostanie wyjaśniona przez pryzmat aktualnego postanowienia Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2016 r., sygn. akt: I CSK 217/15.

Czy jeżeli ustalenie prawa do określonej nieruchomości obejmuje również inne podmioty niż uczestnicy postępowania działowego, to czy ogranicza to właściwość sądu rozpoznającego sprawę o dział spadku?

Gdy ustalenie prawa do określonej nieruchomości dotyczyć może także innych podmiotów niż uczestnicy postępowania działowego to ogranicza to właściwość sądu rozpoznającego sprawę o dział spadku. Jeżeli krąg osób, które mogą nabyć własność nieruchomości w drodze zasiedzenia nie pokrywa się z kręgiem uczestników postępowania działowego, to sąd nie może ustalić, na podstawie art. 684 k.p.c., kogo uważać za właściciela nieruchomości wchodzącej w skład spadku. Dział spadku może odbywać się tylko pomiędzy spadkobiercami lub współwłaścicielami. Skoro zaś ustalenie czy określona nieruchomość stanowiła własność spadkodawców wymaga uwzględnienia również praw do niej innych osób niż uczestnicy postępowania działowego, może to nastąpić nie w postępowaniu o dział spadku, lecz w odrębnym postępowaniu.

Dlaczego art. 684 k.p.c. jest tak istotny dla analizowanej sprawy?

Zgodnie z art. 684 k.p.c. – skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. „Zgodnie z art. 684 k.p.c. skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Z przepisu tego wynika właściwość i obowiązek ustalenia przez sąd także tego czy określone prawo, na które wskazuje wnioskodawca lub uczestnik postępowania wchodzi w skład spadku. Jeżeli, tak jak w rozpoznawanej sprawie, wnioskodawca oraz uczestnicy twierdzą, że w skład spadku po małżonkach Ż. o podział, którego wnioskują, wchodzą udziały w nieruchomości, które St. i S. Ż. nabyli na podstawie art. 33 ust. 1 dekretu z dnia 8 marca 1946 r. o majątkach opuszczonych i poniemieckich, to sąd zobowiązany jest ustalić w postępowaniu działowym czy wspomniane udziały wchodzą w skład spadku.”.

Czy możliwe jest połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej?

„Artykuł 689 k.p.c. zezwala na połączenie w jednym postępowaniu sprawy o dział spadku ze sprawą o zniesienie współwłasności i sprawą o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej. Gdy w skład spadku wchodzi udział w majątku, który był objęty wspólnością małżeńską, i wcześniej nie doszło do przesądzenia ewentualnych zwrotów z tytułu nakładów, wydatków oraz innych świadczeń z majątku wspólnego na majątek odrębny lub odwrotnie, połączenie w jednym postępowaniu działu spadku z podziałem majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej jest konieczne. Dopóki bowiem nie nastąpi przesądzenie wspomnianych zwrotów, nie jest możliwe – a według art. 684 k.p.c. konieczne – ustalenie składu i wartości dzielonego spadku” – tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 20 marca 2024 r., sygn. akt: III CZ 208/23.