W dzisiejszej publikacji skupimy się na omówieniu zagadnienia związanego z przyczynieniem się do szkody w kontekście licznych stanowisk, które zostały zaprezentowane przez składy orzekające Sądu Najwyższego na przestrzeni ostatnich lat. Przedmiotowa publikacja niesie ze sobą ogromny ładunek wiedzy praktycznej i ciekawego spojrzenia, którym dzieli się z nami Sąd Najwyższy w trudnej problematyce związanej z przyczynieniem się do powstania szkody – czyli tematyki, która w dalszym ciągu budzi wiele kontrowersji i problemów interpretacyjnych.

Kiedy występuje przyczynienie się do powstania szkody w ocenie Sądu Najwyższego?

„Przyczynienie się do szkody występuje, gdy w wyniku badania stanu faktycznego sprawy dojść trzeba do wniosku, że bez udziału poszkodowanego szkoda hipotetycznie nie powstałaby lub nie przybrałaby rozmiarów, które ostatecznie w rzeczywistości osiągnęła. O tym, czy zachowanie poszkodowanego stanowiło współprzyczynę szkody odpowiadającą cechom normalnego związku przyczynowego, decyduje ocena konkretnych okoliczności danej sprawy, dokonana według kryteriów obiektywnych i uwzględniająca zasady doświadczenia, a w razie potrzeby także wiadomości specjalne.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 7 października 2021 r., sygn. akt: II CSKP 142/21.

Dlaczego tak ważna jest sędziowska zindywidualizowana oceny wszystkich okoliczności pod kątem potrzeby i skali obniżenia należnego odszkodowania?

„Przyczynienie się poszkodowanego do powstania szkody jest wprawdzie wymogiem zastosowania art. 362 k.c., ale nie przesądza automatycznie o obniżeniu odszkodowania ani o stopniu tego obniżenia. W sprawie, w której taki zarzut postawiono, sąd stwierdzając przyczynienie, musi dokonać zindywidualizowanej oceny wszystkich okoliczności pod kątem potrzeby i skali obniżenia należnego odszkodowania. Wskazuje się, że nie ma znaku równości pomiędzy stopniem przyczynienia się a zakresem obniżenia odszkodowania, chociaż nie jest wykluczone, że w konkretnych okolicznościach sprawy zmniejszenie odszkodowania nastąpi w takim samym stopniu, w jakim do niego doszło.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 23 czerwca 2022 r., sygn. akt: II CSKP 85/22.

Czym jest przyczynienie się do powstania szkody?

„Przyczynieniem się do powstania szkody (art. 362 k.c.) daje możliwość, a nie konieczność, ograniczenia zakresu obowiązku jej naprawienia przy uwzględnieniu czynników obiektywnych i subiektywnych (np. winy poszkodowanego, stopnia winy obu stron, rozmiary szkody i krzywdy, statusu poszkodowanego jako pracownika). „Przyczynieniem się” jest każde zachowanie się poszkodowanego pozostające w normalnym związku przyczynowym ze szkodą, za którą ponosi odpowiedzialność inna osoba. Uznanie „przyczynienia się” za kategorię obiektywną oznacza zaś, że nie należą do jej treści elementy podmiotowe. Dotyczy to zarówno czynników subiektywnych po stronie poszkodowanego (wina lub brak winy, a nawet nieprawidłowość niezawiniona), jak i po stronie odpowiedzialnego za szkodę (wina albo brak winy i odpowiedzialność na zasadzie ryzyka lub słuszności).” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 marca 2019 r., sygn. akt: I PK 260/17.

Czy stwierdzenie przyczynienia skutkuje obowiązkiem zmniejszenia odszkodowania (zadośćuczynienia)?

„Stwierdzenie przyczynienia skutkuje obowiązkiem zmniejszenia odszkodowania (zadośćuczynienia), jednak go nie przesądza, ponieważ o tym, czy – i w jakim stopniu – jest ono uzasadnione, sąd decyduje w procesie sędziowskiego wymiaru odszkodowania, oczywiście w ramach określonych przez art. 362 k.c., w wyniku decyzji konkretnej i zindywidualizowanej, uwzględniającej okoliczności konkretnego przypadku.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 20 grudnia 2022 r., sygn. akt: II CSKP 257/22.