Oprócz obowiązkowego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej posiadaczy pojazdów (OC), właściciele pojazdów korzystają często z dodatkowego ubezpieczenia Autocasco, które ma na celu ochronę właściciela m.in. w sytuacji kradzieży pojazdu (wypłata odszkodowania). Składki ubezpieczenia Autocasco stanowią znaczący wydatek, natomiast praktyka pokazuje, że ubezpieczyciele często odmawiają wypłaty odszkodowania. W poniższym wpisie zostanie omówiony wyrok Sądu Najwyższego (sygn. V CSK 4/18), który dotyczył odmowy wypłaty odszkodowania za kradzież samochodu z uwagi na rzekome nieprawidłowe zabezpieczenia kluczyków, sterownika i dokumentów do skradzionego pojazdu. W sprawie wcześniej zapadł niekorzystny dla właściciela pojazdu wyrok m.in. przed Sądem Apelacyjnym we Wrocławiu.
Przepisy wskazują, że przez umowę ubezpieczenia ubezpieczyciel zobowiązuje się, w zakresie działalności swego przedsiębiorstwa, spełnić określone świadczenie w razie zajścia przewidzianego w umowie wypadku, a ubezpieczający zobowiązuje się zapłacić składkę (art. 805 § 1 kodeksu cywilnego). W przypadku kradzieży samochodu (ubezpieczenie majątkowe) ubezpieczyciel powinien zapłacić na rzecz ubezpieczonego odszkodowania za szkodę powstałą wskutek przewidzianego w umowie wypadku (w tym przypadku kradzieży).
Zawierając umowę ubezpieczenia – w tym również ubezpieczenia auto-casco – zasadą jest, że oprócz samej umowy ubezpieczenia należy zaakceptować tzw. ogólne warunki umów lub ogólne warunki ubezpieczeń (nazywane dalej również OWU).
OWU dołączone do polisy zostają przygotowane przez ubezpieczyciela (stanowią wzorzec) i ubezpieczający nie ma co do zasady wpływu na ich treść, tj. nie może negocjować warunków, a tym samym ustalać indywidualnej treści umowy z ubezpieczycielem.
Postanowienia OWU bardzo często zawierają liczne wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela, które mogą stanowić podstawę do odmowy wypłaty odszkodowania.
Zapisy OWU bywają również nieprecyzyjne, co z jednej strony stanowi szerokie pole do działania po stronie ubezpieczyciela w zakresie odmowy wypłaty odszkodowania, ale z drugiej daje możliwość poszkodowanemu dochodzenia swoich pieniędzy przed sądem.
W omawianej sprawie, ubezpieczony w związku z kradzieżą samochodu domagał się wypłaty odszkodowania, natomiast ubezpieczyciel odmówił wypłaty, powołując się na zapis OWU w następującym brzmieniu:
AC nie są objęte szkody gdy po opuszczeniu pojazdu i pozostawieniu go bez nadzoru kierowcy lub pasażerów, pozostawiono w pojeździe lub nie dokonano zabezpieczenia poza pojazdem: dokumentów pojazdu, kluczyka lub sterownika służącego do otwarcia pojazdu lub uruchomienia pojazdu lub kluczyka lub sterownika służącego do uruchomienia zabezpieczeń przeciwkradzieżowych lub łącznie tych wszystkich dokumentów lub urządzeń.
W niniejszej sprawie bardzo istotną kwestią było rozumienie słowa zabezpieczenie, które stanowiło podstawę do odmowy wypłaty odszkodowania przez ubezpieczyciela, jak również oddalenia powództwa przez Sąd Okręgowy, a następnie przez Sąd Apelacyjny we Wrocławiu.
Opis zdarzenia
Właściciel pojazdu zawarł w 2015 r. z zakładem ubezpieczeń umowę ubezpieczenia komunikacyjnego (autocasco), w wariancie serwisowym z opcją stałej wartości pojazdu oraz niepomniejszaniem sumy ubezpieczenia samochodu.
Do kradzieży samochodu doszło podczas pobytu właściciela pojazdu w ośrodku wypoczynkowym. Pojazd został pozostawiony na niestrzeżonym parkingu. Powód udając się na spływ kajakowy, zostawił w domu kempingowym dokumenty skradzionego pojazdu, kluczyk oraz sterownik (schował je pod poduszką). Sprawca kradzieży samochodu włamał się do domku kempingowego, ukradł kluczyki, sterownik i dokumenty, a następnie za pomocą skradzionego kluczyka dokonał kradzieży samochodu.
Po zgłoszeniu szkody, ubezpieczyciel odmówił wypłaty odszkodowania wskazując, że pozostawienie kluczyków od samochodu w domku letniskowym nie spełnia wymogów należytego ich zabezpieczenia.
W związku z odmową wypłaty odszkodowania, ubezpieczony wezwał ubezpieczyciela do zapłaty kwoty 224.100 złotych, ubezpieczyciel podtrzymał jednak swoje stanowisko odmawiające wypłaty odszkodowania.
Stanowisko Sądu Okręgowego oraz Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu
Sąd Okręgowy potwierdził stanowisko ubezpieczyciela, tj. uznał, że pozostawienie kluczyków do samochodu w domku kempingowym nie stanowiło wystarczającego zabezpieczenia kluczyków zgodnie z postanowieniami ogólnych warunków ubezpieczeń komunikacyjnych.
Również Sąd Apelacyjny we Wrocławiu nie podzielił stanowiska właściciela skradzionego pojazdu i oddalił apelację. Zdaniem Sądu Apelacyjnego, działania ubezpieczonego nie spełniły wymogów „zabezpieczenia” określonych w OWU, a tym samym wypełnienia przez ubezpieczonego obowiązków wynikających z umowy zawartej z ubezpieczycielem.
Stanowisko Sądu Najwyższego
Właściciel skradzionego pojazdu skorzystał z możliwości skierowania do Sądu Najwyższego skargi kasacyjnej.
Sąd Najwyższy w pierwszej kolejności odniósł się do wcześniejszego orzecznictwa w zakresie ubezpieczeń AC i wskazał, że w świadomości społecznej ukształtowało się rozumienie takiej umowy jako ubezpieczenia szerokiego, obejmującego z reguły wszystkie zdarzenia określone mianem np. kradzieży, toteż wszelkie wyłączenia takiej odpowiedzialności powinny być zarówno w ogólnych warunkach ubezpieczenia, jak i umowie jednoznacznie i wyraźnie określone, tak, by ubezpieczający już w chwili zawierania umowy wiedział jednoznacznie, jakie zdarzenia nie są objęte ubezpieczeniem.
Ewentualne uchybienia w zakresie formułowania odpowiedzialności ubezpieczyciela, czy też wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela powinny być brane pod uwagę na korzyść ubezpieczonego.
W dalszej części Sąd Najwyższy odniósł się do wcześniejszych orzeczeń, w których potwierdzano, że niemożliwość przedłożenia przez właściciela kluczyków do samochodu świadczy o nienależytym zabezpieczeniu samochodu, co uzasadnia odmowę wypłaty odszkodowania. Mogą się jednak zdarzyć sytuacje, w których ubezpieczony należycie zabezpieczył samochód, tj. np. samochód ukradziono razem z kluczykami i dokumentami z dobrze zabezpieczonego garażu – wówczas ubezpieczyciel nie może co do zasady wyłączyć swojej odpowiedzialności.
W niniejszej sprawie OWU nie zawierało żadnych regulacji, które wskazywałyby ubezpieczonemu na jakich parkingach może samochód parkować, a na jakich nie (np. wskazując tylko parkingi strzeżone). Na marginesie należy przy tym wskazać, że skuteczność takich zapisów również można kwestionować.
Odnosząc się do zabezpieczenia kluczyków, sterowników i dokumentów Sąd Najwyższy wskazał, że zabranie z samochodu dokumentów, kluczyków i innych urządzeń ze sobą i następnie pozostawienie ich w domu, miejscu pracy, pokoju hotelowym, stanowi powszechny sposób postępowania z tymi przedmiotami. Umieszczenie np. kluczyków w sejfie w hotelu, stwarza dodatkowy komfort dla posiadacza pojazdu, ale nie stanowi jego obowiązku, który w przyszłości, w przypadku kradzieży pojazdu i nieskorzystania z sejfu, mógłby dać podstawę ubezpieczycielowi do odmowy wypłaty odszkodowania. Podobnie np. w galerii handlowej posiadacz samochodu nie musi korzystać z wydzielonych, płatnych miejsc parkingowych.
Podsumowując powyższe, osoba zawierająca umowę ubezpieczenia autocasco nie może być obciążana ponadprzeciętnymi obowiązkami w zakresie zabezpieczenia dokumentów, kluczyków lub innych urządzeń służących do uruchomienia samochodu, które odbiegałyby od powszechnego, codziennego korzystania z samochodu.
Podsumowanie
Na wstępie doradzamy każdej osobie, która zawiera umowę jakiegokolwiek ubezpieczenia (w tym zwłaszcza ubezpieczenia dobrowolnego jak np. auto-casco) dokładną analizę praw i obowiązków, jak również wyłączeń odpowiedzialności ubezpieczyciela wynikających z OWU.
Natomiast w sytuacji, w której doszło np. do kradzieży lub zniszczenia Twojego pojazdu, natomiast ubezpieczyciel odmówił Ci wypłaty odszkodowania musisz sobie zdawać sprawę, że zasadnym może okazać się dochodzenie swoich praw na drodze postępowania sądowego.
Należy mieć na uwadze, że każda sytuacja wymaga indywidualnej analizy, tj. przede wszystkim zbadania zapisów ogólnych warunków ubezpieczeń i ustalenie przebiegu zdarzenia.
Zapraszamy Cię do zapoznania się z informacjami w zakresie prowadzenia procesów sądowych przeciwko ubezpieczycielom.
