O odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry można ubiegać się po spełnieniu określonych warunków wskazanych w ustawie o ochronie przyrody. Ustawa o ochronie przyrody wskazuje generalnie, że za szkody wyrządzone przez bobry, żubry, wilki, łosie, rysie i niedźwiedzie odpowiada Skarb Państwa. Odpowiedzialność za szkody wyrządzone m.in. przez bobry nie obejmuje utraconych korzyści. Gdzie złożyć wniosek o odszkodowanie i jaka może być wysokość świadczenia?
Szkody wyrządzone przez bobry – kto może liczyć na odszkodowanie?
Bobry (jak również inne wymienione powyżej zwierzęta) są objęte ochroną. Bobry w ostatnim czasie znacząco zwiększyły swoją populację, a tym samym zwiększył się obszar ich oddziaływania.
Jakie szkody wyrządzają bobry? Działalność tych zwierząt może mieć bardzo znaczące konsekwencje, które mogą polegać zarówno na zalewaniu określonych terenów (np. łąk) z uwagi na budowę tam lub tamo-żeremi, ścinaniu wartościowych drzew, jak również na uszkadzaniu grobli lub urządzeń hydrotechnicznych w ramach np. obiektów stawowych.
Zasadą jest, że Skarb Państwa odpowiada za szkody wyrządzone przez bobry w gospodarstwie rolnym, leśnym lub rybackim. Treść przepisu wskazuje więc, że nie każdy może ubiegać się o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry.
W przypadku szkody wyrządzonej na grobli stawu można przyjąć, że podmiot poszkodowany prowadzi gospodarstwo rybackie, w związku z czym ma możliwość domagania się odszkodowania.
Odszkodowanie za bobry – wniosek i opis szkody
Procedurę uzyskiwania odszkodowania należy rozpocząć od złożenia stosownego wniosku do regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego (jeżeli szkoda wystąpiła na obszarze parku narodowego).
Dyrektor RDOŚ lub dyrektor parku narodowego powinni dokonać oględzin i szacowania szkód. Procedura, którą musi przeprowadzić właściwy podmiot w celu ustalenia należnego odszkodowania jest dokładniej uregulowana w rozporządzeniu Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objęte ochroną gatunkową (więcej informacji poniżej).
Na etapie oględzin i spisywania protokołu bardzo istotnym jest możliwie precyzyjne wskazanie szkód oraz ich rozmiarów. Niestety, szkody wyrządzone przez bobry mają swoją specyfikę, które polega na tym, że np. w groblach oprócz widocznych otworów, wewnątrz grobli znajdują się korytarze, które łączą poszczególne nory, a tym samym w znaczący sposób osłabiają konstrukcję grobli.
Sporządzając protokół należy więc dokładnie opisać szkody, ale jednocześnie zgłaszać swoje zastrzeżenia, co może mieć duże znaczenie w przypadku kwestionowania odszkodowania przyznanego przez RDOŚ.
Potrzebuję pomocy w uzyskaniu odszkodowania za szkody wyrządzone przez bobry
Na jakie odszkodowanie można liczyć?
Generalnie odszkodowanie ustalone przez RDOŚ lub dyrektora parku narodowego powinno pokryć straty spowodowane działalnością bobrów.
Rozporządzenie opisuje więc, w jaki sposób należy ustalić wartość utraconych ryb, czy też wartość prac niezbędnych do odbudowy grobli.
Praktyka pokazuje jednak, że odszkodowania często nie uwzględniają specyfiki szkód wyrządzonych przez bobry, co niestety może powodować ustalanie odszkodowania w zbyt niskiej wysokości.
Co do zasady, odszkodowanie uzyskane od Skarbu Państwa powinno umożliwić przywrócenie np. grobli do stanu sprzed uszkodzenia przez bobry. Ustalenia jednak wymaga, czy dla osiągnięcia określonego celu wystarczającym będzie zasypanie dziur, czy też odbudowa grobli. Każda z tego rodzaju spraw ma swoją specyfikę i wskazane jest ustalenie jaka jest wartość szkody już na etapie procedury przedsądowej (poszkodowany powinien znać swoje oczekiwania co do wysokości odszkodowania).
Na wysokość odszkodowania może mieć również wpływ zarejestrowanie poszkodowanego jako podatnika podatku VAT. W takiej sytuacji odszkodowanie powinno być przyznane w kwocie netto, tj. bez VAT. Odrębną kwestią jest natomiast ewentualne rozliczenie podatku dochodowego od otrzymanego odszkodowania (przychód z innych źródeł), co wymaga m.in. ustalenia, czy odszkodowanie stanowi przychód z działalności rolniczej.
Co w przypadku, gdy wysokość odszkodowania za bobry jest zbyt niska?
Ustawa o ochronie przyrody wskazuje, że w przypadku otrzymania przez właściciela gospodarstwa rybackiego niesatysfakcjonującego odszkodowania za zniszczenia wyrządzone przez bobry istnieje możliwość skierowania sprawy do sądu powszechnego.
Skierowanie sprawy do sądu wymaga przygotowania, tj. przede wszystkim ustalenia rozmiarów rzeczywistej szkody, jak również ustalenia dowodów, które pozwolą wykazać, jaka była rzeczywista szkoda (istotnym jest tutaj protokół sporządzony podczas oględzin, ale również zawnioskowanie o biegłego).
Jeżeli nie ma takiej konieczności, to nie należy usuwać szkód wyrządzonych przez bobry do czasu wykonania oględzin przez biegłego, ewentualnie należy sporządzić dokładną dokumentację fotograficzną i dokładnie opisać jakie szkody i dlaczego zostały usunięte. Przed usunięciem szkód warto również poinformować RDOŚ o zamiarze przeprowadzenia prac naprawczych (np. zabezpieczających groblę przez przerwaniem).
Kiedy wniosek o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry może zostać odrzucony?
Każda sytuacja wymaga odrębnej analizy, należy mieć jednak na uwadze, że ustawa wyraźnie wskazuje sytuacje, kiedy odszkodowanie za szkody wyrządzone przez zwierzęta chronione, w tym bobry, nie przysługuje. Świadczenie nie należy się:
- osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa;
- jeżeli poszkodowany: a) nie dokonał sprzętu upraw lub płodów rolnych w ciągu 14 dni od zakończenia zbiorów tego gatunku roślin w danym regionie, b) nie wyraził zgody na budowę przez regionalnego dyrektora ochrony środowiska lub dyrektora parku narodowego urządzeń lub wykonanie zabiegów zapobiegających szkodom;
- za szkody: a) powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego, b) nieprzekraczające w ciągu roku wartości 100 kg żyta w przeliczeniu na jeden hektar uprawy, c) w uprawach rolnych założonych z naruszeniem powszechnie stosowanych wymogów agrotechnicznych, d) wyrządzone przez wilki, niedźwiedzie lub rysie w pogłowiu zwierząt gospodarskich pozostawionych, w okresie od zachodu do wschodu słońca, bez bezpośredniej opieki.
Niezależnie od tego, czy chcemy ubiegać się o odszkodowanie za drzewa ścięte przez bobry, zalanie łąki lub szkody wyrządzone przez inny gatunek chroniony musimy wziąć pod uwagę powyższe aspekty.
Rozporządzenie Ministra Środowiska w sprawie szacowania szkód – wybrane informacje
Rozporządzenie zobowiązuje poszkodowanego do niezwłocznego zgłoszenia szkody poprzez złożenie wniosku o odszkodowanie.
Wniosek powinien mieć formę papierową albo elektroniczną. Jeżeli szkoda może spowodować ubytek ryb, możliwe jest również zgłoszenie szkody telefonicznie.
Rozporządzenie zawiera dane, jakie powinien zawierać wniosek (składany zarówno przez osoby fizyczne, jak również przez osoby prawne), jak również załączniki, które powinny być dołączone do wniosku.
Regionalny dyrektor ochrony środowiska lub dyrektor parku narodowego powinni zapewnić oględziny szkody niezwłocznie po otrzymaniu wniosku, jednak nie później niż w terminie 30 dni od dnia otrzymania kompletnego wniosku.
W przypadku szkody, które może spowodować ubytek ryb, oględziny powinny być wykonane nie później niż 7 dni po otrzymaniu wniosku.
Podczas oględzin szkody dokonujący oględzin wykonuje dokumentację fotograficzną szkody, jak również sporządza protokół, który podpisują dokonujący oględzin oraz poszkodowany.
Na etapie oględzin koniecznym jest więc zadbanie o odpowiednie opisanie w protokole szkód wyrządzonych przez bobry. Należy również pamiętać, że podczas oględzin szkody poszkodowany może wnieść zastrzeżenia do protokołu (istotne zwłaszcza na etapie ewentualnego procesu przed sądem).
Po ustaleniu wysokości odszkodowania za szkodę właściwy organ informuje na piśmie poszkodowanego o wysokości ustalonego odszkodowania i przekazuje poszkodowanemu kopię protokołu oraz kopię formularza szacowania szkody.
