Klauzula abuzywna – inaczej nazywana klauzulą niedozwoloną – opisana jest w art. 3851 § 1 kodeksu cywilnego. Zapisy kodeksu cywilnego dotyczące klauzule niedozwolonych znajdują swoje źródło w dyrektywie rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.

Zgodnie ze wskazanym powyżej przepisem, postanowienia umowy zawieranej z konsumentem nieuzgodnione indywidualnie nie wiążą go, jeżeli kształtują jego prawa i obowiązki w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami, rażąco naruszając jego interesy (niedozwolone postanowienia umowne). Nie dotyczy to postanowień określających główne świadczenia stron, w tym cenę lub wynagrodzenie, jeżeli zostały sformułowane w sposób jednoznaczny.

Najistotniejszym elementem badania ewentualnej abuzywności zapisów umowy jest jej zawarcie przez osobę będącą konsumentem. Za konsumenta uważa się z kolei osobę fizyczną dokonującą z przedsiębiorcą czynności prawnej niezwiązanej bezpośrednio z jej działalnością gospodarczą lub zawodową (art. 231 kodeksu cywilnego).

Kolejnym elementem badania abuzywności jest brak indywidualnego uzgodnienia zapisów umowy z konsumentem. Kodeks cywilny wskazuje, że za nieuzgodnione indywidualnie uznaje się te postanowienia umowy, na których treść konsument nie miał rzeczywistego wpływu. W szczególności odnosi się to do postanowień umowy przejętych z wzorca umowy zaproponowanego konsumentowi przez kontrahenta (np. przez bank).

Odnośnie kształtowania praw i obowiązków w sposób sprzeczny z dobrymi obyczajami oraz rażącego naruszenia interesów konsumenta warto odwołać się do orzecznictwa. Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 13 lipca 2005 r., sygn. akt I CK 832/04 wskazał, że: (…) „rażące naruszenie interesów konsumenta” oznacza nieusprawiedliwioną dysproporcję praw i obowiązków na jego niekorzyść w określonym stosunku obligacyjnym, natomiast „działanie wbrew dobrym obyczajom” w zakresie kształtowania treści takiego stosunku obligacyjnego wyraża się w tworzeniu przez partnera konsumenta takich klauzul umownych, które godzą w równowagę kontraktową tego stosunku.

Również Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z dnia 13 marca 2014 r., sygn. akt VI ACa 1733/13, wskazał że:

(…) sprzeczne z dobrymi obyczajami są te postanowienia wzorca umownego, które kształtują prawa i obowiązki konsumenta, nie pozwalając na realizację takich wartości jak szacunek wobec partnera, uczciwość, szczerość, zaufanie, lojalność, rzetelność (…);
(…) do dobrych obyczajów, uczciwości kupieckiej należy zaliczyć wymaganie od przedsiębiorcy wysokiego poziomu świadczonych usług oraz stosowania we wzorcach umownych takich zapisów, aby dla zwykłego konsumenta były one jasne, czytelne i proste, a ponadto by postanowienia umowne w zakresie łączącego konsumenta z przedsiębiorcą stosunku prawnego należycie zabezpieczały interesy konsumenta i odwzorowywały przysługujące mu uprawnienia wynikające z przepisów prawa.
Przykładowy katalog klauzul niedozwolonych zawarty jest w art. 3853 kodeksu cywilnego i możesz zapoznać się z nimi tutaj.

Część klauzul niedozwolonych stosowanych przez przedsiębiorców została wpisana do rejestru klauzul niedozwolonych prowadzonego przez Prezesa Urzędu Konkurencji i Konsumentów. W rejestrze znajdują się m.in. klauzule indeksacyjne, klauzule zmiany oprocentowania oraz klauzule ubezpieczenia niskiego wkładu własnego.

Jeżeli w Twojej umowie znajdują się zapisy, co do których prawidłowości masz wątpliwości, zapraszamy Cię do kontaktu.