W dzisiejszej publikacji przeanalizujemy zagadnienie związane z kwestią zmniejszenia wysokości odszkodowania w kontekście przyczynienia się poszkodowanego do szkody. Powyższe zagadnienie zostanie podzielone na dwie części. Pierwsza z nich odnosić będzie się do ważnego stanowiska, które zostało zaprezentowane przez skład orzekający w wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 23 listopada 2022 r., sygn. akt: II CSKP 458/22. Druga część natomiast odnosić się będzie do wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2023 r., sygn. akt: II CSKP 1247/22, w której poruszony zostanie problem ocena przyczynienia się poszkodowanego do szkody, która wystąpiła.

Ważne tezy z wyroku Sądu Najwyższego z dnia z dnia 23 listopada 2022 r.

Teza nr 1 – Na jakie dwie kwestie należy zwrócić szczególną uwagę w przypadku zmniejszenia odszkodowania z uwagi na przyczynienie się poszkodowanego?

„Stwierdzenie przez sąd w sprawie odszkodowawczej, że zachodzą podstawy do zmniejszenia odszkodowania z uwagi na przyczynienie się poszkodowanego, wymaga zbadania dwóch kwestii: wystąpienia przyczynienia się oraz oceny „odpowiedniego zmniejszenia” obowiązku naprawienia szkody. Badanie to odbywa się sekwencyjnie, tzn. drugi z etapów staje się aktualny wyłącznie w razie uprzedniego stwierdzenia, że w okolicznościach sprawy doszło do przyczynienia się poszkodowanego w rozumieniu przydawanym temu pojęciu w wykładni art. 362 k.c. Oznacza to, że samo ustalenie przyczynienia się poszkodowanego nie nakłada na sąd obowiązku zmniejszenia odszkodowania ani nie przesądza o stopniu tego zmniejszenia. Ustalenie przyczynienia jest warunkiem wstępnym, od którego w ogóle zależy możliwość rozważania zmniejszenia odszkodowania, i warunkiem koniecznym, lecz niewystarczającym. Nie można zatem mówić o „stopniu przyczynienia” (skoro każda z przyczyn jest koniecznym warunkiem zaistnienia zdarzenia szkodzącego i pozostaje w adekwatnym związku ze zdarzeniem szkodzącym), a w konsekwencji nie można stawiać znaku równości pomiędzy „stopniem” przyczynienia się a stopniem obniżenia odszkodowania.”.

Teza nr 2 – Jak należy podchodzić do kwestii miarkowania winy?

„Jeżeli chodzi o miarkowanie odszkodowania w sytuacji, gdy poszkodowanemu można przypisać winę, a nie jest eksponowana wina zobowiązanego, ponieważ nie jest ona przesłanką odpowiedzialności, miarkowanie odszkodowania należy poprzedzić ustaleniem czy wina poszkodowanego jest tego rodzaju, że powinna uzasadniać miarkowanie, a jeśli tak to w jakiej wysokości. Względy, dla których poszkodowany ma otrzymać zmniejszone odszkodowanie, nie są bowiem identyczne z zaostrzoną odpowiedzialnością sprawcę.”.

Teza nr 3 – Dlaczego rozważenie czynników „odpowiedniego zmniejszenia” jest tak istotne w przypadku badania przyczynienia się poszkodowanego do szkody?

„Ustalenie, iż zaistniały podstawy do kwalifikacji zachowania się poszkodowanego jako przyczynienia się, sensie prawnym, do powstania szkody, nie może kończyć procesu stosowania art. 362 k.c. Ustalenie przyczynienia się otwiera bowiem dopiero możliwość przejścia do drugiego etapu oceny, czyli rozważenia czynników „odpowiedniego zmniejszenia” obowiązku naprawienia szkody, wpływającego w sposób bezpośredni na zasądzenie poszkodowanemu roszczeń odszkodowawczych w określonej, zmniejszonej wysokości.”.

Podsumowanie

To bardzo istotny wyrok, który jednoznacznie wskazuje jak należy interpretować zagadnienie związane z przyczynieniem się do szkody poszkodowanego. Zachęcamy do lektury kolejnej części wpisu, w którym wyjaśnimy kwestie związane z oceną przyczynienia się poszkodowanego do powstałej szkody.