W dzisiejszej publikacji skupimy się na zagadnieniu związanym z szeroko rozumianą wykładnią ogólnych warunków ubezpieczenia – zw. dalej: „OWU”. Całość publikacji skupiona będzie wokół ciekawych i niezwykle praktycznych wyroków Sądu Najwyższego.
Niezmiennie zachęcamy do skorzystania z pomocy naszych prawników w zakresie prowadzenia sporów z Towarzystwami Ubezpieczeniowymi. Przechodząc natomiast do konkretów wskazujemy, że analiza wyroków Sądu Najwyższego jest niezwykle cennym źródłem solidnych argumentów, które często pozwalają na korzystne z perspektywy naszych Klientów rozstrzygnięcia – również na etapie poprzedzającym ewentualne postępowanie sądowe.
Czy wątpliwości interpretacyjne niedające się usnąć w drodze ogólnych zasad wykładni oświadczeń woli, powinny być interpretowane na niekorzyść Towarzystwa Ubezpieczeniowego?
Zdecydowanie tak. Potwierdza to niezwykle precyzyjna i transparentna teza składu orzekającego Sądu Najwyższego. „Wzorce umowne, do który zaliczają się ogólne warunki ubezpieczenia, podlegają wykładni według zasad właściwych dla oświadczeń woli. Z uwagi na funkcję wzorców umownych wprowadzających jednolite normy, skierowane do nieoznaczonego adresata ich wykładnia powinna być dokonywana według metody obiektywnej, tj. zmierzać do ustalenia treści i znaczenia postanowień wzorca z punktu widzenia wiedzy i możliwości poznawczych jego adresata. Przy wykładni niejednoznacznych postanowień wzorców umownych, dokonywanej głownie na podstawie reguł wykładni językowej, należy stosować zasadę in dubio contra proferentem, zgodnie z którą wątpliwości interpretacyjne niedające się usnąć w drodze ogólnych zasad wykładni oświadczeń woli, powinny być interpretowane na niekorzyść strony będącej autorem tekstu umowy, która ponosi ryzyko jego niejasnej redakcji.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 czerwca 2017 r., sygn. akt: IV CSK 501/16.
Dlaczego główny cel umowy ubezpieczeniowej jest tak ważny dla reguł jej wykładni?
„Postanowienia OWU podlegają wykładni według reguł określonych w art. 65 § 2 k.c., jeśli ich postanowienia nie są precyzyjne i stwarzają wątpliwości co do ich istotnej treści. Taka wykładnia nie może pomijać celu, w jakim umowa ubezpieczenia została zawarta, a także natury i funkcji zobowiązania, a celem tej umowy jest udzielenie ubezpieczonemu ochrony w razie wystąpienia określonego ryzyka. Dlatego też postanowienia OWU powinny precyzyjnie określać postacie ubezpieczonego ryzyka, a w razie niejasności czy wątpliwości także co do wzajemnej relacji między tym postanowieniami należy z mocy art. 385 § 2 k.c. interpretować je na korzyść ubezpieczającego. Ryzyka objęte ubezpieczeniem i przesłanki wyłączenia odpowiedzialności ubezpieczyciela powinny być zarówno w umowie, jak i w OWU jednoznaczne i wyraźnie określone, aby ubezpieczający wiedział jednoznacznie, jakie zdarzenia nie są objęte ubezpieczeniem. Konsekwencje postanowień OWU zawierających uregulowania niejasne, wieloznaczne, mylące i obiektywnie niezrozumiałe dla przeciętnego adresata ponosi ubezpieczyciel jako twórca wzorca umowy.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2021 r., sygn. akt: III CSKP 60/21.
Czy umowa ubezpieczenia musi być w formie pisemnej pod rygorem nieważności?
„W świetle art. 809 § 1 i 2 k.c. umowa ubezpieczenia nie musi zostać zawarta na piśmie pod rygorem nieważności (nie zastrzeżono formy pisemnej ad solemnitatem – art. 73 § 1 k.c.). W praktyce ubezpieczający składa ofertę, wyrażając wolę, zawarcia umowy ubezpieczenia w formie tzw. wniosku ubezpieczeniowego, a ubezpieczyciel potwierdza przyjęcie oferty, wydając stosowny dokument ubezpieczenia (w tym wypadku był to certyfikat, w którym zostały potwierdzone warunki umowy z wniosku ubezpieczeniowego). Oferta zawarcia umowy ubezpieczenia może przybrać także formę ustną, przejawiając się w ustnym oświadczeniu woli zawarcia umowy ubezpieczenia wygłoszonym przed organem lub pełnomocnikiem ubezpieczyciela. Dokument ubezpieczenia (np. polisa) jedynie potwierdza fakt, że ubezpieczyciel złożył oświadczenie woli o przyjęciu złożonej mu wcześniej oferty zawarcia umowy ubezpieczenia. Zawarcie umowy ubezpieczenia następuje więc w chwili złożenia przez ubezpieczającego oferty i jej przyjęcia przez ubezpieczyciela, przy czym wola tych podmiotów może być wyrażona przez każde takie ich zachowanie, które ujawnia ich wolę w sposób dostateczny (art. 60 k.c.). Dla skuteczności zawarcia umowy ubezpieczenia nie jest więc wymagana żadna kwalifikowana forma, a dokumenty wymienione w art. 809 § 1 k.c. stanowią jedynie dowody potwierdzające zawarcie umowy ubezpieczenia, a nie przesądzające o samym jej zawarciu.” – tak wyrok Sądu Najwyższego z dnia 24 lutego 2021 r., sygn. akt: III CSKP 60/21.
