Ocena przyczynienia się poszkodowanego jest zagadnieniem, które będzie przedmiotem naszej kolejnej analizy. Przedmiotowe zagadnienie będzie przez nas zgłębione przez pryzmat istotnego wyroku Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2023 r., sygn. akt: II CSKP 1247/22. To ważne stanowisko, które wskazuje nam kierunek interpretacyjny oraz metodykę stosowania przepisów związanych z odszkodowaniami – w szczególności przepisami ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2024 r. poz. 1061) – zw. dalej: „k.c.”.
Przepis, który ma zastosowanie w kontekście analizy zagadnienia związanego z kwestią przyczynienia się poszkodowanego do powstania szkody
W tym miejscu należy wyjaśnić, że chodzi o art. 362 k.c. – jeżeli poszkodowany przyczynił się do powstania lub zwiększenia szkody, obowiązek jej naprawienia ulega odpowiedniemu zmniejszeniu stosownie do okoliczności, a zwłaszcza do stopnia winy obu stron. Co ważne – ustawodawca w takim przypadku (w przypadku przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody), bada w odpowiedni sposób skalę tego działania w stosunku do całokształtu szkody. Ustawodawca wprost wskazuje, że chodzi w głównej mierze o stopień zawinienia (stopień winy obu stron, który musi być przez skład orzekający należycie i rzetelnie zbadany/oceniony).
Uwaga – dlaczego sąd ma pewien margines swobody przy określaniu stopnia przyczynienia się poszkodowanego?
Warto jest również przywołać ciekawe stanowisko zaprezentowane w Postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 17 kwietnia 2024 r., sygn. akt: I CSK 1905/23, gdzie odniesiono się do zakresu swobody sądu przy określaniu stopnia przyczynienia się poszkodowanego:
Teza nr 1:
„Art. 362 k.c. pozostawia sądowi pewien margines swobody, przy określaniu stopnia przyczynienia się poszkodowanego. Oczywiście margines ten nie zezwala na zupełnie dowolną ocenę wskazanej kwestii przez Sąd. Ustalając stopień przyczynienia się poszkodowanego do szkody sąd powinien zawsze mieć na względzie całokształt okoliczności sprawy, ustalenia postępowania dowodowego, w tym treść ewentualnych opinii biegłych, a także indywidualne cechy poszkodowanego, które mogą mieć znaczenie dla oceny jego zachowania w chwili zdarzenia.”.
Ważne stanowisko Sądu Najwyższego z dnia 3 października 2023 r., sygn. akt: II CSKP 1247/22
Powyższy wyrok wskazuje jak Sąd Najwyższy podchodzi o art. 362 k.c.
Teza nr 1:
„Zgodnie z utrwalonym orzecznictwem Sąd Najwyższy może ocenić, czy w kontekście ustalonego stanu faktycznego i okoliczności, które nakazuje brać pod uwagę art. 362 k.c., obowiązek odszkodowawczy został zmodyfikowany w sposób „odpowiedni”. W tych granicach dopuszczalna jest również kontrola stopnia przyczynienia się poszkodowanego do powstania lub zwiększenia szkody, która może prowadzić do stwierdzenia naruszenia rozważanego przepisu. (…) Z drugiej jednak strony przyjmuje się, że co do zasady określenie wpływu stwierdzonego przyczynienia na zmniejszenie obowiązku naprawienia szkody przynależy do sędziowskiego wymiaru odszkodowania, co uzasadnia ograniczenie ewentualnych korekt jedynie do przypadków, w których taka potrzeba ujawnia się w sposób jednoznaczny.”.
Teza nr 2:
„Trzeba też przypomnieć, że zgodnie z dominującą w orzecznictwie, tzw. kauzalną koncepcją przyczynienia można o nim mówić w każdym przypadku, w którym normalnym następstwem działania lub zaniechania poszkodowanego było powstanie szkody. (…) Przeważa też pogląd, że ustalenie przyczynienia aktualizuje konieczność rozważenia możliwości zmniejszenia odszkodowania (zadośćuczynienia), jednak go nie przesądza, ponieważ o tym, czy – i w jakim stopniu – jest ono uzasadnione, sąd decyduje w procesie sędziowskiego wymiaru odszkodowania w ramach określonych przez art. 362 k.c., w wyniku decyzji konkretnej i zindywidualizowanej, uwzględniającej okoliczności konkretnego przypadku.”.
Teza nr 3:
„Istotne jest uwzględnienie czynników subiektywnych (w tym zawinienia) i obiektywnych (w tym obiektywnej nieprawidłowości postępowania), zarówno tych, które dotyczą osoby odpowiedzialnej, jak i odnoszących się do poszkodowanego.”.
