Sąd Okręgowy w Poznaniu w dniu 5 listopad 2020 r. wydał wyrok, w oparciu o który zasądził na rzecz Klientki Kancelarii Lexperiens kwotę ponad 150.000 złotych oraz ustalił nieważność umowy kredytu hipotecznego MIX z oprocentowaniem zmiennym, zawartą z Powszechną Kasą Oszczędności Bank Polski z siedzibą w Warszawie. Sprawa była prowadzona przez SO w Poznaniu I Wydział Cywilny pod sygnaturą akt. I C 1052/18. Więcej na temat uzyskanego przez Kancelarię wyroku przeczytasz w dalszej części wpisu.
Kredytobiorca w pozwie domagał się zwrotu przez bank PKO BP S.A. świadczeń nienależnych w kwocie ponad 150.000 złotych wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie.
Świadczenia nienależne wynikały zdaniem kredytobiorcy z faktu, że umowa kredytu hipotecznego MIX z oprocentowaniem zmiennym zawarta w 2008 r. z bankiem PKO była nieważna od dnia zawarcia.
Kredyt udzielony powódce był tzw. kredytem denominowanym do waluty obcej (frank szwajcarski). Powódce została natomiast wypłacona kwota w złotych (ponad 130.000 PLN).
Również płatności rat były przez kredytobiorcę wykonywane w złotych. Wszelkie przeliczenia walutowe były natomiast wykonywane przez bank w oparciu o tabelę kursów banku. Zasady ustalania kursów w tabelach walutowych nie zostały natomiast wyjaśnione w umowie kredytu, jak również żadnym innym dokumencie załączonym do umowy lub przekazanym powódce.
Kredytobiorca nie miał żadnego wpływu na treść umowy, tj. bank zwłaszcza w pełni samodzielnie uregulował kwestie przeliczeń kredytu z CHF na PLN, jak również płatności rat z PLN na CHF.
Nieważność umowy kredytu
Sąd w pierwszej kolejności wskazał, że w świetle art. 69 § 1 Prawa bankowego elementem przedmiotowo istotnym umowy kredytu jest istniejący po stronie banku obowiązek oddania do dyspozycji kredytobiorcy precyzyjnie określonej kwoty.
Mając na uwadze powyższe, kredytobiorca we wniosku kredytowym wnioskował o przyznanie kredytu w kwocie około 140.000 złotych, natomiast w umowie wskazano kwotę ponad 71.000 franków szwajcarskich.
Ostatecznie jednak kredytobiorca otrzymał kwotę w złotych, której wysokość nie została sprecyzowana w umowie.
Środki uruchomione w złotych stanowiły przy tym równowartość oznaczonej w umowie kwoty ponad 71.000,00 CHF, po jej przeliczeniu na polskie złote według kursu kupna dla dewiz obowiązującego w Powszechnej Kasie Oszczędności Banku Polskim spółka akcyjna w dniu wypłaty kwoty kredytu, według aktualnej Tabeli kursów.
Powyższe rozwiązanie zrodziło już istotne problemy na początku „wykonywania” umowy, ponieważ kredytobiorca otrzymał kwotę niższą niż wnioskowana.
Mając między innymi na uwadze powyższe okoliczności, Sąd Okręgowy w Poznaniu podzielił stanowisko Sądu Apelacyjnego w Białymstoku, wyrażone w wyroku z dnia 9 września 2019 roku (sygn. akt I Aca 448/19), który – w kontekście przytoczonego wyżej przepisu art. 69 § 1 prawa bankowego – wskazał, iż aby można było mówić o ważnej umowie kredytu, musi występować tożsamość pomiędzy kwotą i walutą kredytu, kwotą środków pieniężnych oddanych do dyspozycji kredytobiorcy oraz kwotą jaką kredytobiorca zobowiązany jest zwrócić bankowi wraz z odsetkami.
W ocenie Sądu Okręgowego w Poznaniu umowa kredytu hipotecznego MIX z oprocentowaniem zmiennym zawarta w 2008 r. z bankiem PKO BP S.A. jest zgodnie z art. 58 § 1 kodeksu cywilnego nieważna, a to z uwagi na brak oznaczenia w jej treści kwoty udzielonego kredytu. Stanowiło to oczywiste naruszenie przepisu art. 69 § 1 prawa bankowego, statuującego elementy przedmiotowo istotne umowy kredytu.
Abuzywność zapisów Części Ogólnej Umowy
Mając na uwadze, że Sąd uznał umowę za nieważną, rozważania dotyczące niedozwolonego charakteru części zapisów znajdujących się w umowie kredytu miały charakter poboczny.
Sąd Okręgowy w Poznaniu potwierdził jednak, że zastosowane w umowie klauzule denominacyjne (§ 4 ust. 1 pkt. 2) COU, § 4 ust. 2 COU, § 22 ust. 2 pkt. 1) COU oraz § 32 ust. 1 COU) kształtują relację banku z konsumentem w sposób dalece nieprawidłowy, albowiem prowadzą do zaburzenia elementarnej równowagi pomiędzy stronami umowy kredytowej.
Sąd potwierdził, że kluczowy wpływ na saldo kredytu, jak również wysokość poszczególnych rat mają wartości tabel kursowych stosowanych przez bank.
Pozwany bank powinien natomiast kredytobiorcy będącemu konsumentem zapewnić możliwość przejrzystego i zrozumiałego ustalenia do jakich świadczeń kredytobiorca jest zobowiązany względem banku.
Umowa kredytu (oparta o wzorzec banku) nie zawierała żadnego zwięzłego i zrozumiałego przedstawienia techniki denominacji, jak również zasad tworzenia tabel kursowych przez bank.
Taka konstrukcja umowy doprowadziła do sytuacji, w której wyłącznie bank był władny w zakresie ustalania kursów w tabelach kursowych.
Powyższe powoduje, że klauzule denominacyjne należało uznać za niedozwolone postanowienia umowne.
Skutek stosowania klauzul niedozwolonych przez bank
Potwierdzenie abuzywnego charakteru zapisów spowodowało, że zapisy te nie wiązały kredytobiorcy od dnia zawarcia umowy.
Brak zapisów denominacyjnych spowodował natomiast, że w umowie powstała luka skutkująca niemożnością określenia wysokości zobowiązania kredytobiorcy, określenia wysokości kwoty zadłużenia w złotych na datę zawarcia umowy. Idąc dalej, dochodzi do niemożności określenia wysokości poszczególnych rat kapitałowo-odsetkowych.
Powyższe doprowadziło do sytuacji, w której zdaniem Sądu Okręgowego w Poznaniu istnienie umowy kredytu denominowanego kursem CHF, w przypadku którego stawka procentowa byłaby oparta o wskaźnik LIBOR, który pozostaje integralnie związany z klauzulą walutową i rozliczeniami w walucie obcej, nie jest możliwe. Nie można przy tym jednocześnie wnioskować, iż niemożliwym jest uznanie klauzul denominacyjnych za niedozwolone postanowienia umowne. Związanie stopy LIBOR z walutą obcą (frankiem szwajcarskim) przekłada się na to, że po wyeliminowaniu klauzul denominacyjnych dalsze obowiązywanie umowy kredytu nie jest możliwe.
Więcej na temat spraw frankowych prowadzonych przez radców prawnych Kancelarii Lexperiens możesz przeczytać tutaj.
Pod tym linkiem możesz się natomiast zapoznać ze stanowiskiem Sądu Okręgowego w Warszawie w sprawie nieważności innej umowy kredytu denominowanego do waluty CHF, a udzielonego również przez bank PKO BP S.A.
