Prawnicy Kancelarii Lexperiens pomogą Ci ustalić, czy Twoja umowa kredytu zawiera klauzule niedozwolone.
Zawarcie w Twojej umowie kredytu indeksowanego lub denominowanego (najczęściej do franka szwajcarskiego) klauzul niedozwolonych powoduje, że są one niewiążące od momentu zawarcia umowy (więcej na temat momentu badania abuzywności przeczytasz tutaj oraz tutaj).
Najczęściej występujące w umowach kredytów indeksowanych lub denominowanych klauzule niedozwolone to:
- klauzula indeksacji inicjalnej - zapis, w oparciu o który bank przeliczył Twój kredyt udzielony i wypłacony w złotych na franka szwajcarskiego (kredyty indeksowane);
- klauzule przeliczeniowe - zapis, w oparciu o który bank przeliczał poszczególne raty kredytu z franka szwajcarskiego na złotówki (kredyty indeksowane i kredyty denominowane). W przypadku kredytów denominowanych, klauzule przeliczewniowe były również wykorzystane do przeliczenia kredytu udzielonego w CHF na złotówki (w celu wypłaty kredytu);
- klauzula ubezpieczenia niskiego wkładu własnego (również opłata manipulacyjna) - zapis, w oparciu o który bank (najczęściej co 3 lata) pobierał od Ciebie składki na ubezpieczenie brakującej części wkładu własnego. Przy czym w przypadku kredytów indeksowanych lub denominowanych, wzrost kursu waluty CHF spowodował, że kwota zbyt niskiego wkładu własnego zwiększyła się zamiast zmaleć (kredyty indeksowane oraz kredyty denominowane);
- klauzula ubezpieczenia pomostowego - zapis, w oparciu o który bank stosował zwiększoną marżę w okresie pomiędzy uruchomieniem kredytu, a dostarczeniem do banku dokumentu potwierdzającego wpis hipoteki (kredyty indeksowane i kredyty denominowane).
Występowanie w umowie klauzul niedozwolonych dotyczących indeksacji inicjalnej lub przeliczania rat, umożliwia kredytobiorcy dochodzenie od banku następujących roszczeń:
- zwrotu nadpłat spowodowanych rozliczaniem przez bank umowy z odniesieniem do waluty CHF. Jest to rozwiązanie, które zakłada, że umowa bez klauzul niedozwolonych może nadal wiązać strony. W takiej sytuacji kredytobiorca przedstawia w sądzie, że kredyt został udzielony w złotych i jest spłacany w złotych w oparciu o oprocentowanie LIBOR, ale bez odniesienia do kursu CHF;
- zwrotu spłaconych rat kredytu z uwagi na nieważność umowy. Jest to rozwiązanie, które zakłada, że umowa bez możliwości indeksacji kredytu do franka szwajcarskiego od dnia jej zawarcia jest nieważna. W takiej sytuacji kredytobiorca domaga się zwrotu zapłaconych rat kredytu, natomiast bank może się domagać zwrotu kwoty udzielonego kredytu.
Nasze wsparcie dla Ciebie będzie polegać na:
- wykonaniu analizy Twojej umowy i wskazaniu Ci zapisów, które mogą stanowić podstawę roszczeń wobec banku;
- ustaleniu kwoty roszczenia, w oparciu o przeprowadzone przez Kancelarię wyliczenia;
- skierowania do banku wezwania do zapłaty wraz z reklamacją. W wezwaniu wskazujemy wady umowy, skutki występujących w umowie wad oraz kwotę, którą bank powinien Ci zwrócić;
- skierowaniu pozwu przeciwko bankowi do sądu i zastąpienie Ciebie przed sądem. Będziemy Cię reprezentować przed sądem, tj. przygotujemy pozew oraz inne pisma procesowe, jak również będziemy występować w Twoim imieniu podczas rozpraw. Twoja obecność będzie wymagana tylko podczas Twojego przesłuchania.
Powinieneś mieć również na uwadze, że spłata całego kredytu nie wyłącza możliwości dochodzenia roszczeń od banku. Spłata kredytu indeksowanego do CHF w okresie wysokiego kursu spowodowała, że zapewne dokonałeś bardzo wysokich nadpłat.
Udzielamy także wsparcia prawnego osobom, którym bank wypowiedział umowę kredytu.
Jeżeli jesteś zainteresowany wykonaniem analizy Twojej umowy kredytowej, zapraszamy Cię do kontaktu. Przedstawimy Ci jakie masz możliwości działania wobec banku, a w razie możliwości zapewnimy Ci kompleksowe wsparcie prawne w sporze z bankiem.
Więcej informacji; przykłady
3 września 2019 r. Kancelaria Prawna Lexperiens wygrała przed Sądem Okręgowym w Warszawie sprawę o zapłatę w związku z nieważnością umowy kredytu denominowanego do franka szwajcarskiego, zawartej przez kredytobiorcę z Bankiem Ochrony Środowiska S.A.
Kancelaria Prawna Lexperiens wygrała przed Sądem Okręgowym w Poznaniu sprawę o zapłatę w związku z nieważnością umowy kredytu indeksowanegodo franka szwajcarskiego, zawartej przez kredytobiorcę z Kredyt Bankiem S.A., którego następcą prawnym jest Santander Bank Polska S.A. (wcześniej Bank Zachodni WBK S.A.).
W prowadzonej przez Kancelarię Prawną Lexperiens przed Sądem Okręgowym w Warszawie zapadł wyrok, w którym Sąd ustalił nieważność umowy kredytu indeksowanego zawartej z EFG Eurobank Ergasias SA Spółką Akcyjną – Oddział w Warszawie (obecnie Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu).
21 lutego 2019 r. Kancelaria Prawna Lexperiens wygrała przed Sądem Okręgowym w Warszawie sprawę o zapłatę oraz ustalenie dalszego wykonywania umowy kredytu indeksowanego do franka szwajcarskiego bankiem Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu (umowa Polbank EFG S.A.).
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 4 kwietnia 2019 r., sygn. akt III CSK 159/17 wskazał na niejednoznaczność klauzuli indeksacyjnej, jak rónwież dostrzegł problem, że stosowanie przez bank własnych kursów powoduje dodatkowy zysk po stronie banków. Wyrok potwiedził również, że uchwalenie tzw. ustawy antyspreadowej nie wyłącza możliwości dochodzenia przez kredytobiorców roszczeń od banków udzielających tzw. kredyty "frankowe".
W wyroku z dnia 9 maja 2019 r., sygn. akt I CSK 242/18 Sąd Najwyższy również potwierdził abuzywny charakter klauzuli indeksacyjnej zawartej w umowie kredytu . Wyrok potwierdza również stanowisko kredytobiorców przedstawiane w licznych sprawach sądowych, że "luk" w umowach kredytów nie moża uzupełniać (np. kursem średnim Narodowego Banku Polskiego).
Dokładniejsze omówienie wyroków znajduje się pod tym linkiem.
Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 24 października 2018 r., sygn. akt II CSK 632/17 potwierdził abuzywny charakter klauzuli indeksacyjnej odsyłającej do tabeli kursowej tworzonej przez bank. Wyrok zawiera rónież istotny argument w sprawie wypełniania "luk" w umowach, w których występują klauzule abuzywne.
W wyroku z dnia 27 lutego 2019 r., sygn. akt II CSK 19/18 Sąd Najwyższy również potwierdził abuzywny charakter klauzuli indeksacyjnej zawartej w przedmiotowej umowie, jednocześnie przedstawiał stanowisko sugerujące, że "luki" można próbować wypełniać.
Dokładniejsze omówienie wyroków znajduje się pod tym linkiem.
3 października 2019 r. Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał w sprawie C-260/18 istotne stanowisko dla osób, które zawarły umowy kredytu indeksowanego do CHF. Stanowisku TSUE ma również duże znaczenie dla badania niedozwolonego charakteru klauzul przeliczeniowych zawartych w umowach kredytów denominowanych do CHF.
Rzcznik Generalny Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej wydał w dniu 14 maja 2019 r. opinię, w sprawie pytań prejudycjalnych skierowanych do TSUE przez Sąd Okręgowy w Warszawie, a dotyczących sporu pomiędzy kredytobiorcami (umowa kredytu indeksowaneg do CHF) a Raiffeisen Bank International AG z siedzibą w Wiedniu, prowadzącego działalność w Polsce w formie oddziału pod nazwą Raiffeisen Bank International AG Oddział w Polsce, dawniej Raiffeisen Bank S.A. z siedzibą w Warszawie.
Rzecznik Generalny wskazał m.in., że: 1) sąd krajowy nie może uzupełniać "luk" w umowie w drodze odwołania się do przepisów prawa krajowego o charakterze ogólnym; 2) prawo europejskie nie pozwala na utrzymanie nieuczciwych warunków umownych w przypadku braku wyraźnej woli konsumenta; 3) interes konsumenta, to interes istniejący w momencie rozstrzygania sporu.
Opinia Rzcznika Generalnego TSUE zawiera dużo bogatszą argumentację w zakresie wadliwości umów kredytów indeksowanych lub denominowanych do franka szwajcarskiego, z którą możesz się zapoznać tutaj.
Sąd Najwyższy w dniu 20 czerwca 2018 r., sygn. akt III CZP 29/17 wydał istotną uchwałę w zakresie badania niedozwolonego charakteru zapisów umów zawieranych przez przedsiębiorców z konsumentami, w tym przez banki z kredytobiorcami.
SN w uchwale potwierdził, że "Oceny, czy postanowienie umowne jest niedozwolone (...) dokonuje się według stanu z chwili zawarcia umowy".
Jednym z pierwszych etapów postępowania wobec banku stosującego klauzule niedozwolone, jest skierowanie reklamacji, która m.in. wskazuje zastrzeżenia kredytobiorcy do zapisów zastosowanych przez bank w umowie kredytowej (ewentualnie umowie pożyczki).
Sąd Najwyższy w dniu 13 czerwca 2018 r. wydał uchwałę, w której udzielił odpowiedzi, jakie skutki dla banku powoduje brak terminowej odpowiedzi na złożoną reklamację.
W wyroku z dnia 14 marca 2019 r., w sprawie C-118/17 Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej rozpatrywał sprawę dotyczącą pożyczki denominowanej do franka szwajcarskiego udzielonej przez bank węgierski konsumentowi. Wyrok Trybunału zawiera istotną argumentacę w przypadku dochodzenia od banku roszczeń w oparciu o uznanie umowy kredytu za nieważną.
W wyroku z dnia 26 marca 2019 r., w sprawach połączonych C-70/17 i C-179/17 Trybunał rozpatrywał kwesitę klauzul niedozwolonych w umowach kredytów zawartych w Hiszpanii. Omawiane umowy nie były umowami indeksowanymi lub denominowanymi do waluty obcej, ale zawierały zapisy dotyczące możliwości postawienia kredytu w stan natychmiastowej wykonalności, które zostały uznane za niedozwolone. TSUE wypowiedział się w tych sprawach w sprawie niemożliwości uzupełniania luk oraz odstraszających dla przedsiębiorców skutkó stosowanie klauzul niedozwolonych.
Dokładniejsze omówienie wyroków znajduje się pod tym linkiem.
Prawo europejskie zawiera w dyrektywie rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (nazywanej dalej „Dyrektywą”) szereg zapisów, które wskazują m.in. na obowiązki przedsiębiorców względem konsumentów w związku z zawieranymi umowami, skutki stosowania klauzul niedozwolonych oraz jak powinny być formułowane umowy zawierane przez przedsiębiorców z konsumentami.
Zapisy Dyrektywy wskazują na pro konsumencką wykładnię przepisów. Dyrektywa wskazuje m.in., że:
- Państwa Członkowie mają obowiązek zapewnienia aby umowy zawierane z konsumentami nie zawierały nieuczciwych warunków;
- umowy powinny być sporządzane prostym i zrozumiałym językiem, a konsument powinien mieć faktycznie możliwość zapoznania się ze wszystkimi warunkami umowy, a wszelkie wątpliwości powinny być interpretowane na jego korzyść;
- Państwa Członkowskie powinny zapewnić, aby nieuczciwe warunki nie były zamieszczane w umowach zawieranych przez sprzedawców lub dostawców z konsumentami oraz, jeżeli jednak takie warunki zostają w nich zawarte, aby nie były one wiążące dla konsumenta, oraz zagwarantować, żeby umowa obowiązywała strony zgodnie z zawartymi w niej postanowieniami, pod warunkiem że po wyłączeniu z umowy nieuczciwych warunków może ona nadal obowiązywać;
- w przypadku umów, w których wszystkie lub niektóre z przedstawianych konsumentowi warunków wyrażone są na piśmie, warunki te muszą zawsze być sporządzone prostym i zrozumiałym językiem. Wszelkie wątpliwości co do treści warunku należy interpretować na korzyść konsumenta.
Wskazane powyżej zasady są często rozwijane w orzecznictwie Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej. W kontekście umów kredytów hipotecznych (zwłaszcza indeksowanych lub denominowanych do franka szwajcarskiego) zachęcamy do zapoznania się z wyrokiem TSUE z dnia 20 września 2017 r., wydanym w sprawie C-186/16, który doprecyzowuje, co należ rozumieć przez prosty i zrozumiały język.
Kwestia stosowania przez przedsiębiorców nieuczciwych warunków w umowach z konsumentami jest regulowana zarówno przez przepisy polskie (art. 3852 kodeksu cywilnego), jak również przez przepisy europejskie. Przy czym należy mieć na uwadze, że przepisy polskie muszą być spójne z wymogami określonymi w prawie europejskim.
W prawie europejskim kwestię niedozwolonych klauzul umownych reguluje dyrektywa rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich.
Dnia 13 października 2016 r. zostało opublikowane sprostowanie dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich, wynikające z nieprawidłowego tłumaczenia dyrektywy na język polski.
W wyniku sprostowania, dotychczasowa treść art. 4 ust. 1 dyrektywy:
Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.
została zmieniona na treść:
Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.
Porównanie:
Nie naruszając przepisów art. 7, nieuczciwy charakter warunków umowy jest określany z uwzględnieniem rodzaju towarów lub usług, których umowa dotyczy i z odniesieniem, w momencie zawarcia czasie wykonania umowy, do wszelkich okoliczności związanych z zawarciem wykonaniem umowy oraz do innych warunków tej umowy lub innej umowy, od której ta jest zależna.
Sprostowanie treść art. 4 ust. 1 może mieć wpływ na rozpatrywanie przez sądy spraw związanych m.in. z tzw. kredytami frankowymi.
Na poprawienie się sytuacji „frankowiczów” poprzez poprawienie tłumaczenia dyrektywy zwrócił również uwagę Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów:
Konsument nie musi udowadniać nieprawidłowego sposobu wykonania umowy dla wykazania spełnienia przesłanek określonych w art. 3851 § 1 Kodeksu cywilnego. Niedozwolony charakter klauzuli umownej należy ocenić z uwzględnieniem okoliczności z momentu zawarcia umowy i bez znaczenia - dla stwierdzenia abuzywności - pozostaje to, w jaki sposób przedsiębiorca wykonywał umowę w oparciu o kwestionowane postanowienie umowne. Klauzula jest abuzywna z mocy samego prawa (ex lege) i z chwilą zamieszczenie jej we wzorcu, a nie z momentem potwierdzenia jej abuzywności przez uprawniony organ (ex tunc).
Całą treść dyrektywy znajdziesz tutaj.
Natomiast treść sprostowana znajdziesz tutaj.
Sprostowanie tłumaczenia dyrektywy w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich jest więc kolejnym argumentem, przemawiającym za podjęciem przez Ciebie działań w celu odzyskania pieniędzy, pobranych w oparciu o niedozwolone zapisy w umowie.
Poniżej przedstawiamy Ci przykładowe klauzule umowne, dotyczące zasad ustalania kursu walut obcych, wpisane do rejestru klauzul niedozwolonych (pełną listę klauzul niedozwolonych znajdziesz tutaj).
Rejestr klauzul niedozwolonych zawiera postanowienia umowne, które były uznane za niedozwolone na mocy prawomocnego wyroku Sądu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Od dnia 17 kwietnia 2016 r. klauzule niedozwolone publikowane są w inny sposób (w bazie, do której link znajduje się tutaj).
Pamiętaj, jeżeli klauzula znajdująca się w Twojej umowie nie znajduje się na przykładowej liście wskazanej poniżej lub w rejestrze klauzul niedozwolonych, nie oznacza to, że może ona być stosowana. Jeżeli masz wątpliwości, co do jej poprawności, skieruje sprawę do Nas, a my sprawdzimy poprawność postanowienia z Twojej umowy.
Przykładowe klauzule umowne dotyczące zasad ustalania kursu walut obcych:
Klauzula numer 3178 (pozwany: Bank Millennium)
Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku Millennium w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.
Klauzula numer 3179 (pozwany: Bank Millennium)
W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.
Klauzula numer 5622 (pozwany: Bank BPH)
Kredytobiorca zobowiązuje się dokonywać spłaty kredytu, w wysokościach i terminach podanych w Załączniku nr 1 do Umowy - kalendarzu spłat na rachunek Banku nr: 38 1710 0007 0000 0098 8086 7103 (decyduje data wpływu na rachunek Banku), które będą zaliczane w następującej kolejności: należne opłaty i prowizje, odsetki umowne, kapitał kredytu i odsetki karne. Kwoty wskazane w kalendarzu spłat podane są w walucie kredytu. Spłaty dokonywane będą przez Kredytobiorcę w złotych, po uprzednim przeliczeniu spłaty wg kursu GE Money Banku S.A. (kursu Banku). Kurs Banku jest to średni kurs złotego w stosunku do waluty kredytu opublikowany w danym dniu w prasie przez NBP, powiększony o zmienną marżę kursową Banku, która w dniu udzielenia kredytu wynosi 0,06. Marża kursowa może ulegać zmianom i jest uzależniona od rozpiętości kursów kupna i sprzedaży waluty kredytu na rynku walutowym.
Klauzula numer 5743 (pozwany: BRE BANK)
Raty kapitałowo-odsetkowe oraz raty odsetkowe spłacane są w złotych po uprzednim ich przeliczeniu wg kursu sprzedaży CHF z tabeli kursowej BRE Banku S.A. obowiązującego na dzień spłaty z godziny 14:50.
W art. 3853 kodeksu cywilnego znajduje się zestawienie wskazujące, że w razie wątpliwości uważa się, że niedozwolonymi postanowieniami umownymi są te, które w szczególności:
- wyłączają lub ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za szkody na osobie;
- wyłączają lub istotnie ograniczają odpowiedzialność względem konsumenta za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązania;
- wyłączają lub istotnie ograniczają potrącenie wierzytelności konsumenta z wierzytelnością drugiej strony;
- przewidują postanowienia, z którymi konsument nie miał możliwości zapoznać się przed zawarciem umowy;
- zezwalają kontrahentowi konsumenta na przeniesienie praw i przekazanie obowiązków wynikających z umowy bez zgody konsumenta;
- uzależniają zawarcie umowy od przyrzeczenia przez konsumenta zawierania w przyszłości dalszych umów podobnego rodzaju;
- uzależniają zawarcie, treść lub wykonanie umowy od zawarcia innej umowy, niemającej bezpośredniego związku z umową zawierającą oceniane postanowienie;
- uzależniają spełnienie świadczenia od okoliczności zależnych tylko od woli kontrahenta konsumenta;
- przyznają kontrahentowi konsumenta uprawnienia do dokonywania wiążącej interpretacji umowy;
- uprawniają kontrahenta konsumenta do jednostronnej zmiany umowy bez ważnej przyczyny wskazanej w tej umowie;
- przyznają tylko kontrahentowi konsumenta uprawnienie do stwierdzania zgodności świadczenia z umową;
- wyłączają obowiązek zwrotu konsumentowi uiszczonej zapłaty za świadczenie niespełnione w całości lub części, jeżeli konsument zrezygnuje z zawarcia umowy lub jej wykonania;
- przewidują utratę prawa żądania zwrotu świadczenia konsumenta spełnionego wcześniej niż świadczenie kontrahenta, gdy strony wypowiadają, rozwiązują lub odstępują od umowy;
- pozbawiają wyłącznie konsumenta uprawnienia do rozwiązania umowy, odstąpienia od niej lub jej wypowiedzenia;
- zastrzegają dla kontrahenta konsumenta uprawnienie wypowiedzenia umowy zawartej na czas nieoznaczony, bez wskazania ważnych przyczyn i stosownego terminu wypowiedzenia;
- nakładają wyłącznie na konsumenta obowiązek zapłaty ustalonej sumy na wypadek rezygnacji z zawarcia lub wykonania umowy;
- nakładają na konsumenta, który nie wykonał zobowiązania lub odstąpił od umowy, obowiązek zapłaty rażąco wygórowanej kary umownej lub odstępnego;
- stanowią, że umowa zawarta na czas oznaczony ulega przedłużeniu, o ile konsument, dla którego zastrzeżono rażąco krótki termin, nie złoży przeciwnego oświadczenia;
- przewidują wyłącznie dla kontrahenta konsumenta jednostronne uprawnienie do zmiany, bez ważnych przyczyn, istotnych cech świadczenia;
- przewidują uprawnienie kontrahenta konsumenta do określenia lub podwyższenia ceny lub wynagrodzenia po zawarciu umowy bez przyznania konsumentowi prawa odstąpienia od umowy;
- uzależniają odpowiedzialność kontrahenta konsumenta od wykonania zobowiązań przez osoby, za pośrednictwem których kontrahent konsumenta zawiera umowę lub przy których pomocy wykonuje swoje zobowiązanie, albo uzależniają tę odpowiedzialność od spełnienia przez konsumenta nadmiernie uciążliwych formalności;
- przewidują obowiązek wykonania zobowiązania przez konsumenta mimo niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania przez jego kontrahenta;
- wyłączają jurysdykcję sądów polskich lub poddają sprawę pod rozstrzygnięcie sądu polubownego polskiego lub zagranicznego albo innego organu, a także narzucają rozpoznanie sprawy przez sąd, który wedle ustawy nie jest miejscowo właściwy.
Wskazane powyżej postanowienia umowne stanowią tylko przykład zapisów, które mogą zostać uznane za niedozwolone klauzule umowne.
Rzecznik Finansowy wskazał w raporcie (o którym piszemy tutaj) swoje stanowisko dotyczące klauzul waloryzacyjnych (indeksacyjnych).
Zgodnie ze stanowiskiem Rzecznika Finansowego, umieszczane przez banki w umowach zawieranych z konsumentami zapisy, które umożliwiają przeliczanie rat przy użyciu tabel kursowych wprowadzanych i ustalanych jednostronnie przez bank, bez żadnego wpływu ze strony kredytobiorcy mogą być uznane za klauzule niedozwolone.
Wprowadzanie tabel kursowych tylko i wyłącznie przez banki, bez możliwości ich weryfikacji przez konsumentów, prowadzi do sytuacji przyznania uprawnień tylko i wyłącznie bankowi. Tak skonstruowana umowa, naraża konsumenta na w zasadzie nieograniczone roszczenia finansowe ze strony banku w stosunku do kredytobiorcy.
Rzecznik Finansowy w swoim raporcie wskazuje, że zgodnie z dobrym obyczajem, umowa powinna zostać ukształtowana w sposób, który zapewni konsumentowi rzetelną, prawdziwą i pełną informację na temat sposobu ustalania wysokości raty kapitałowo-odsetkowej.
W Raporcie podkreślono również, że skoro w przypadku umowy waloryzowanej (indeksowanej) do waluty obcej nie dochodzi do rzeczywistego kupna i sprzedaży waluty obcej (np. franka szwajcarskiego), to nie ma uzasadnienia, do uzyskiwania przez bank - z tytułu kupna i sprzedaży waluty obcej - zysku.
Sytuacja jest bardziej korzystna dla banku, jeśli waloryzacja kredytu jest uzależniona od np. kursów walut publikowanych przez Narodowy Bank Polski.
Sąd Okręgowy w Warszawie Sąd Ochrony Konkurencji i Konsumentów Wydział XVII Ochrony Konkurencji i Konsumentów dnia 14 grudnia 2010 r., w sprawie prowadzonej pod sygn. akt XVII AmC 426/09, wydał wyrok, w którym uznał za niedozwolone oraz zakazał wykorzystywania w obrocie z konsumentami bankowi Millennium postanowień wzorca umowy o treści:
Kredyt jest indeksowany do CHF/USD/EUR, po przeliczeniu wypłaconej kwoty zgodnie z kursem kupna CHF/USD/EUR według Tabeli Kursów Walut Obcych obowiązującej w Banku (...) w dniu uruchomienia kredytu lub transzy.
W przypadku kredytu indeksowanego kursem waluty obcej kwota raty spłaty obliczona jest według kursu sprzedaży dewiz, obowiązującego w Banku na podstawie obowiązującej w Banku Tabeli Kursów Walut Obcych z dnia spłaty.
Bank zastrzega sobie prawo do zmiany Regulaminu, w szczególności w przypadku wprowadzania nowych przepisów prawnych lub ich zmiany oraz dostosowania do koniecznych zmian wprowadzonych w obowiązującym w Banku systemie informatycznym.
Bank zastrzega sobie prawo do zmiany cennika w okresie obowiązywania umowy kredytu, jeżeli wystąpi przynajmniej jedna z poniższych przyczyn:
1) zmiana parametrów rynkowych, środowiska konkurencji, przepisów prawa, w szczególności przepisów
podatkowych i rachunkowych, stosowanych w sektorze bankowym,
2) zmiana poziomu inflacji bądź innych warunków makroekonomicznych,
3) zmiana zakresu lub formy świadczonych usług.
W przypadku, gdy w okresie obowiązywania umowy kredytu zwiększeniu ulegnie stosunek aktualnej wysokości salda zadłużenia kredytu wyrażonego w PLN do aktualnej wartości ustanowionych prawnie zabezpieczeń i/lub nastąpi zmiana wartości ustanowionych prawnie zabezpieczeń i/lub zagrożenie terminowej spłaty kredytu, i/lub pogorszenie się sytuacji finansowej Kredytobiorcy, Bank może zażądać ustanowienia dodatkowego prawnego zabezpieczenia kredytu i/lub zlecić zbadanie stanu prawnego i technicznego oraz określenia wartości rynkowej nieruchomości stanowiącej przedmiot zabezpieczenia na koszt Kredytobiorcy.
Ostatni miesiąc ochrony ubezpieczeniowej, za który pobierana jest opłata z tytułu ubezpieczenia przypada w miesiącu, w którym do Banku wpłynie dostarczony przez Kredytobiorcę odpis z księgi wieczystej nieruchomości, o której mowa w § 2 ust. 5, z prawomocnym wpisem hipoteki/hipotek na rzecz Banku.
We wskazanym wyroku, Sąd stwierdził, że umowa oraz regulamin stosowane przez bank są wzorcami umownymi (tzn. nie były indywidualnie uzgadniane z kredytobiorcami). Klauzule indeksacyjne (wskazane powyżej jako pierwsza oraz druga) nie stanowią głównego świadczenia stron. Ponadto, omawiane zapisy stosowane przez bank są sprzeczne z dobrymi obyczajami oraz rażąco naruszają interesy kredytobiorców.
Sąd wiele uwagi poświęcił tabeli kursów walut obcych, stosowanej przez bank, m.in. do rozliczeń związanych z kredytami indeksowanymi do franka szwajcarskiego. Jak słusznie wskazano w wyroku kurs waluty w Tabeli odzwierciedla kurs waluty na rynku międzybankowym, z tym że zawiera kursy sprzedaży i zakupu, czyli odchylenie w jedną i drugą stronę od kursu międzybankowego. O tym odchyleniu decyduje zarząd pozwanego, zaś klienci banku nie mają wpływu na ustalenie kursu sprzedaży i zakupu walut (…) Klient nie jest (…) informowany, w jaki sposób zmieniają się kursy walut, w jaki sposób kurs waluty został ustalony.
Klauzule wskazane jako pierwsza i druga odsyłają do tabeli kursów walut obcych. Jednocześnie, żadne postanowienia umowy oraz regulaminu nie określa, jak kursy walut są ustalane. Brak regulacji odnośnie ustalania kursów walut powoduje z kolei, że bank może tak naprawdę wybrać dowolne kryteria ustalania kurów, niekoniecznie związane z aktualnym kursem ukształtowanym przez rynek walutowy i ma możliwość uzyskania korzyści finansowych stanowiących dla kredytobiorcy dodatkowe koszty kredytu, których oszacowanie nie jest możliwe ze względu na brak oparcia zasad ustalania kursów wymiany o obiektywne i przejrzyste kryteria. Kursy wykorzystywane przez Bank nie są kursami średnimi, nie są kursami rynkowymi, lecz kursami kupna i sprzedaży obowiązującymi u pozwanego.
Jeżeli w Twojej umowie, znajdują się wskazane powyżej klauzule umowne (lub klauzule o podobnym brzmieniu), zachęcamy Cię do wykonania analizy umowy, w celu ustalenia możliwości podjęcia kroków prawnych.
2 grudnia 2016 r. Sąd Okręgowy Warszawa Praga w Warszawie III Wydział Cywilny wydał wyrok, którym pozbawił w całości wykonalności tytuł wykonawczy, stanowiący bankowy tytuł egzekucyjny Banku Polska Kasa Opieki S.A.
W omawianej sprawie, kredytobiorca wystąpił do sądu o pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego. Oznacza to, że wcześniej kredytobiorcy została wypowiedzenia umowa oraz bank uzyskał postanowienie, na mocy którego mógł prowadzić egzekucję.
Umowa, która była podstawą udzielenia kredytu, została zawarta w czerwcu 2006 r z poprzednikiem prawnym pozwanego banku – Bankiem BPH. S.A.
Umowa kredytu stanowiła, że kredyt został udzielony w wysokości 201.016 CHF. Był to więc tzw. kredyt denominowany, tj. kwota kredytu była wyrażona w CHF, natomiast kredytobiorcom wypłacono PLN (po przeliczeniu zgodnie z tabelą stosowaną przez bank). Również spłata kredytu odbywała się w PLN, które były przeliczane na CHF zgodnie z tabelą stosowaną przez bank.
Postępowanie dowodowe wykazało, że klauzule, na podstawie których przeliczano kredyt nie były przedmiotem indywidualnych negocjacji, co stanowi jeden z niezbędnych elementów uznania klauzuli za niedozwoloną.
Bank bronił się m.in. wskazując, że została uchwalona ustawa antyspreadowa. Sąd jednak wskazał, że uchwalenie ustawy nie ma wpływu na abuzywność klauzul stosowanych przez bank. Sąd w wyroku wskazał, że w prowadzenie ustawy antyspreadowej„nie doprowadziło jednakże do istotnej zmiany charakteru umów, czy też nie miało skutku >>sanacyjnego<< dla tych z nich, które ze względu na ewentualną sprzeczność z prawem byłyby dotknięte nieważnością. Nowelizacja wprowadziła do porządku prawnego nowe dotychczas nieznane pojęcia, bez ich zdefiniowania (kredyt denominowany i indeksowany do waluty obcej), jednakże brak jest podstaw do twierdzenia, że taki akt ustawodawcy oznaczał przyjęcie przez niego, że wszelkie zawarte do czasu uchwalenia ustawy umowy były ważne (…) Rozwiązanie to w istocie miało charakter doraźny i powierzchowny, zmierzało do >>ucywilizowania<< praktyki banków polegającej na dowolnym zarabianiu na spreadzie.”
W uzasadnieniu, Sąd również odniósł się do wyroku Sądu Najwyższego z 19 marca 2015 r., wskazując, że: „badanie abuzywności klauzul umownych – zarówno w przypadku kontroli abstrakcyjnej danego wzorca, jak i indywidualnej – powinno być dokonane według stanu z chwili zawarcia umowy (art. 3852 k.c.). Słusznie wywodziła powódka, że ocena wszelkich przesłanek uznania określonych postanowień za niedozwolone powinna odbywać się przy uwzględnieniu treści umowy, a nie okoliczności, które miały miejsce po jej zawarciu, co wynika również z art. 3851 § 1 k.c. i znajduje potwierdzenie w orzecznictwie (uzasadnienie wyroku Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 20.04.2014 r., I ACa 1209/13).”
Sąd w omawianym wyroku stwierdził, że czynność prawna jest dotknięta nieważnością, uznając dodatkowo (co istotne przy kredytach denominowanych), że „należało dojść ostatecznie do wniosku, że powódka i pozwany zgodni byli co do tego, że przedmiotowa umowa, pomimo tego, że wyrażono w niej kwotę zobowiązania w CHF, stanowiła w istocie kredyt w PLN, zaś frank szwajcarski stanowił jedynie tzw. klauzulę waloryzacyjną”.
Sąd odniósł się również w wyroku do naruszenia zasady walutowości, która w dniu zawierania umowy zakładała, że kredyt wyrażony w CHF powinien być wypłacony w CHF, w związku z niewyrażeniem kwoty kredytu w walucie polskiej.
Sąd podzielił również argument sprzeczności klauzuli waloryzacyjnej z naturą stosunku prawnego oraz zasadami współżycia społecznego. Nie kwestionując możliwości waloryzacji kredytów, Sąd wskazał , że „nie może ona [waloryzacja kredytu do waluty obcej - przyp. niskiwklad.pl] jednak sięgać tak daleko, że doprowadzi do rażącego naruszenia ich ekwiwalentności. Ponadto należy mieć na uwadze – na co zasadnie wskazywała powódka – że istota waloryzacji nie powinna sprowadzać się do tego, że ewentualne związane z nią negatywne konsekwencje obciążają tylko jedną ze stron”. Zastosowanie klauzul waloryzacyjnych doprowadziło więc do sytuacji, w której powódka była zobowiązana do zwrotu bankowi świadczenia dwukrotnie większego, niż suma wypłaconych środków. Sytuacja taka spowodowała rażącą nierówność stron umowy
Omawiane orzeczenie, może być istotne zwłaszcza dla osób, które zaciągały kredyt w bankach: Raiffeisen, Nordea, PKO BP, BPH, Fortis Bank, Deutsche Bank, BGŻ
Dyrektywa rady 93/13/EWG z dnia 5 kwietnia 1993 r. w sprawie nieuczciwych warunków w umowach konsumenckich (nazywanej dalej „Dyrektywą”) zawiera wiele istotnych zapisów odnoszących się do obowiązków przedsiębiorców względem konsumentów.
Zgodnie z Dyrektywą, umowy zawierane przez przedsiębiorców z konsumentami powinny być m.in. sporządzane prostym i zrozumiałym językiem. Pojęcia prostego i zrozumiałego języka (zwłaszcza w przypadku wieloletnich umów kredytowych) należy natomiast interpretować szeroko. Wskazówką co do rozumienia prostego i zrozumiałego języka może być treść uzasadnienia wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z dnia 20 września 2017 r., sygn. akt C-186/16, w którym Trybunał wskazał m.in. że co się tyczy wymogu przejrzystości warunków umownych wynikającego z art. 4 ust. 2 dyrektywy 93/13, Trybunał podkreślił, że wymogu tego, przypomnianego również w art. 5 owej dyrektywy, nie można zawężać do zrozumiałości tych warunków pod względem formalnym i gramatycznym, lecz przeciwnie, z uwagi na to, że ustanowiony przez wspomnianą dyrektywę system ochrony opiera się na założeniu, iż konsument jest stroną słabszą niż przedsiębiorca, między innymi ze względu na stopień poinformowania, ów wymóg wyrażenia warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem i w konsekwencji przejrzystości musi podlegać wykładni rozszerzającej (…).
Wykładnia rozszerzająca polega natomiast na tym, że (…) aby warunek umowny był wyrażony prostym i zrozumiałym językiem, należy rozumieć w ten sposób, iż powinien być on rozumiany jako nakazujący także, by umowa przedstawiała w sposób przejrzysty konkretne działanie mechanizmu, do którego odnosi się ów warunek, a także, w zależności od przypadku, związek między tym mechanizmem a mechanizmem przewidzianym w innych warunkach, tak by konsument był w stanie oszacować, w oparciu o jednoznaczne i zrozumiałe kryteria, wypływające dla niego z tej umowy konsekwencje ekonomiczne.
Odnosząc wymogi dotyczące formułowania warunków umownych prostym i zrozumiałym językiem do zapisów umów kredytów indeksowanych lub denominowanych do waluty obcej, wskazać należy, że umowy kredytowe, jak również czynności składające się na zawieranie umów kredytowych nie wyjaśniały mechanizmów indeksacji, zasad tworzenia tabel kursowych, jak również związku indeksacji z tabelami kursowymi banku i konsekwencji w postaci wyrażenia salda kredytu w walucie obcej. Kredytobiorcy zawierający umowy kredytów indeksowanych lub denominowanych nie znali więc najczęściej konsekwencji ekonomicznych umów ponieważ nie przedstawił im ich bank udzielający kredytu.
Z treścią całego wyroku można zapoznać się tutaj.
Od 18.12.2011 r. obowiązuje ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 12.05.2011 r. Wcześniej obowiązywała ustawa o kredycie konsumenckim z dnia 20.07.2001 r.
Wskazane powyżej ustawy, pomimo identycznej nazwy, zawierają odmienne zapisy. W celu ustalenia, która ustawa być może znajduje zastosowanie w Twojej sytuacji, należy dokonać indywidualnej analizy każdej sprawy.
W celu wstępnego ustalenia, która z ww. ustaw o kredycie konsumenckim znajdzie zastosowanie w Twojej sprawie, powinieneś przede wszystkim sprawdzić, kiedy zawierałeś umowę kredytową. Jeżeli umowę kredytową zawierałeś:
- do dnia 17.12.2011 r. włącznie, obowiązuje Cię ustawa z dnia 20.07.2001 r.;
- w dniu 18.12.2011 r. lub później, obowiązuje Cię ustawa z dnia 12.05.2011 r..
Następnie, w zależności od tego, która ustawa być może dotyczy Twojej umowy kredytowej, powinieneś sprawdzić ograniczenia kwotowe, które uzależniają stosowanie ustawy:
- w przypadku ustawy z dnia 20.07.2001 r. ustawy nie stosuje się do umów o wysokości większej niż 80 000 zł albo równowartości tej kwoty w innej walucie niż waluta polska; wartość waluty obcej oblicza się według średniego kursu ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski dla danej waluty, obowiązującego w dniu poprzedzającym dzień zawarcia umowy;
- w przypadku ustawy o kredycie konsumenckim z dnia 12.05.2011 r. przez umowę o kredyt konsumencki rozumie się umowę o kredyt w wysokości nie większej niż 255 550 zł albo równowartość tej kwoty w walucie innej niż waluta polska, który kredytodawca w zakresie swojej działalności udziela lub daje przyrzeczenie udzielenia konsumentowi.
Należy mieć również na uwadze, że ustawy zawierają wyłączenia.
Niektóre wymagania dotyczące umowy kredytowej określone w obecnie obowiązującej ustawie o kredycie konsumenckim z dnia 12.05.2011 r.:
- umowa co do zasady powinna mieć formę pisemną, powinna zostać Tobie niezwłocznie doręczona i sformułowana w sposób jednoznaczny i zrozumiały;
- powinna wskazywać czas obowiązywania, całkowitą kwotę kredytu oraz terminy i sposób wypłaty kredytu;
- stopę oprocentowania kredytu oraz warunki jej zmiany z podaniem indeksu lub stopy referencyjnej, o ile ma zastosowanie do pierwotnej stopy oprocentowania kredytu; jeżeli umowa o kredyt konsumencki przewiduje różne stopy oprocentowania, informacje te podaje się dla wszystkich stosowanych stóp procentowych w danym okresie obowiązywania umowy;
- rzeczywistą roczną stopę oprocentowania oraz całkowitą kwotę do zapłaty przez konsumenta ustaloną w dniu zawarcia umowy o kredyt konsumencki wraz z podaniem wszystkich założeń przyjętych do jej obliczenia;
- zasady i terminy spłaty kredytu, w szczególności kolejności zaliczania rat kredytu konsumenckiego na poczet należności kredytodawcy;
- zestawienie zawierające terminy i zasady płatności odsetek oraz wszelkich innych kosztów kredytu, w przypadku, gdy kredytodawca lub pośrednik kredytowy udziela karencji w spłacie kredytu;
- informację o innych kosztach, które konsument zobowiązany jest ponieść w związku z umową o kredyt konsumencki, w szczególności opłatach, prowizjach, marżach oraz kosztach usług dodatkowych, jeżeli są znane kredytodawcy, oraz warunki na jakich koszty te mogą ulec zmianie
- roczną stopę oprocentowania zadłużenia przeterminowanego, warunki jej zmiany oraz ewentualne inne opłaty z tytułu zaległości w spłacie kredytu;
- skutki braku płatności;
- informację o konieczności poniesienia opłat notarialnych, o ile wystąpią;
- termin, sposób i skutki odstąpienia konsumenta od umowy, obowiązek zwrotu przez konsumenta udostępnionego przez kredytodawcę kredytu oraz odsetek zgodnie z rozdziałem 5, a także kwotę odsetek należnych w stosunku dziennym;
- sposób zabezpieczenia i ubezpieczenia spłaty kredytu, jeżeli umowa je przewiduje;
- prawo konsumenta do spłaty kredytu przed terminem;
- informację o prawie kredytodawcy do zastrzeżenia w umowie prowizji za dokonanie spłaty kredytu przed terminem i zasady ustalenia wysokości tej prowizji;
- warunki wypowiedzenia umowy;
- informację o możliwości korzystania z pozasądowego rozstrzygania sporów oraz zasadach dostępu do tej procedury, jeżeli takie prawo przysługuje konsumentowi.
Co istotne, naruszenie przez kredytodawcę niektórych zapisów ustawy o kredycie konsumenckim (zarówno poprzedniej, jak również obecnie obowiązującej), umożliwia kredytobiorcy zwrot kredytu bez odsetek (bez oprocentowania) i innych kosztów kredytu.
