Udzielimy Ci wsparcia w uzyskaniu należnego Ci zachowku.
Wykonamy dla Ciebie analizę sprawy, która pozwoli ustalić, czy należy Ci się zachowek oraz wstępnie określić jego wysokość.
W dalszej kolejności poprowadzimy dla Ciebie sprawę, tj.:
- skierujemy do spadkobiercy wezwanie do zapłaty;
- przygotujemy pozew i będziemy reprezentować Cię przed sądem;
- po uzyskaniu wyroku pomożemy Ci w uzyskaniu zasądzonych dla Ciebie pieniędzy.
Przy rozważaniu dochodzenia roszczeń z zachowku, powinieneś mieć na uwadze, że na wartość zachowku mogą mieć istotne znaczenie darowizny, które wykonał spadkodawca, jak również zapisy windykacyjne. Możliwość dochodzenia zachowku (uzupełnienia zachowku) nie dotyczy tylko spadkodawcy ale również osoby na której rzecz został uczyniony zapis windykacyjny, a w dalszej kolejności od osób, które od spadkodawcy otrzymały darowiznę.
Roszczenia o zachowek występują zwłaszcza w sytuacji, w której spadkodawca sporządza testament, w którym pomija osoby uprawnione do dziedziczenia zgodnie z ustawą. Możliwe są jednak sytuacje, w których liczne darowizny wykonane przez spadkodawcę spowodowały, że przysporzednia majątkowe wynikające ze spadku nie pokrywają wartości zachowku. Wówczas nawet w przypadku dziedziczenia ustawowego, możliwe jest dochodzenie uzupełnienia zachowku.
Zachowek należy się:
- dzieciom;
- małżonkowi;
- wnukom (w określonych sytuacjach)
- rodzicom spadkodawcy (w braku dzieci lub wnuków uprawnionych do zachowku),
którzy byliby powołani do spadku zgodnie z kodeksem cywilnym (z ustawowymi zasadami dziedziczenia możesz się zapoznać poniżej).
Zachowek będzie wynosił odpowiednio:
- dwie trzecie wartości udziału spadkowego jeżeli uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo jeżeli zstępny uprawniony (dziecko) jest małoletni;
- połowę wartości udziału spadkowego w innych niż wskazane powyżej przypadkach.
Zachowek nie będzie Ci należny, jeżeli otrzymałeś już należny Ci zachowek bądź w postaci uczynionej przez spadkodawcę darowizny, bądź w postaci powołania do spadku, bądź w postaci zapisu. Ustalenie możliwości dochodzenia zachowku wymaga więc wcześniejszej analizy Twoich przysporzeń majątkowych wykonanych przez spadkodawcę.
Roszczenia do zachowku w określonych sytuacjach przechodą na spadkobierców osoby uprawnionej do zachowku.
Roszczenia z tytułu zachowku przedawniają się z upływem lat pięciu od ogłoszenia testamentu. W przypadku roszczeń o uzupełnienie zachowku roszczenie przedawniają się w terminie lat pięciu od otwarcia spadku (spadek otwiera się z chwilą śmierci spadkodawcy). Więcej informacji na temat zachowku znajdziesz również tutaj.
Jeżeli chcesz się dowiedzieć, czy należy Ci się zachowek, zapraszamy Cię do kontaktu. Wykonamy dla Ciebie analizę sprawy i zapewnimy kompleksowe wsparcie w uzyskaniu przez Ciebie pieniędzy z zachowku.
Możemy Ci także udzielić wsparcia w zakresie postępowania spadkowego.
Więcej informacji
Dziedziczenie ustawowe co do całości spadku następuje wtedy, gdy spadkodawca nie powołał spadkobiercy albo gdy żadna z osób, które powołał, nie chce lub nie może być spadkobiercą.
W pierwszej kolejności powołane są z ustawy do spadku dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek; dziedziczą oni w częściach równych. Jednakże część przypadająca małżonkowi nie może być mniejsza niż jedna czwarta całości spadku.
Przepisów o powołaniu do dziedziczenia z ustawy nie stosuje się do małżonka spadkodawcy pozostającego w separacji. Małżonek jest wyłączony od dziedziczenia, jeżeli spadkodawca wystąpił o orzeczenie rozwodu lub separacji z jego winy, a żądanie to było uzasadnione.
Jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego dzieciom w częściach równych. Przepis ten stosuje się odpowiednio do dalszych zstępnych.
W braku zstępnych (dzieci) spadkodawcy powołani są do spadku z ustawy jego małżonek i rodzice. W takim przypadku udział spadkowy każdego z rodziców wynosi jedną czwartą całości spadku. Jednak w sytuacji, w której ojcostwo rodzica nie zostało ustalone udział spadkowy matki spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Przy braku dzieci i małżonka spadkodawcy, cały spadek przypada jego rodzicom w częściach równych.
W przypadku, gdy jedno z rodziców spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada rodzeństwu spadkodawcy w częściach równych.
Jeżeli którekolwiek z rodzeństwa spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku pozostawiając zstępnych (dzieci), udział spadkowy, który by mu przypadał, przypada jego zstępnym.
Jeżeli jedno z rodziców nie dożyło otwarcia spadku i brak jest rodzeństwa spadkodawcy lub ich zstępnych (dzieci), udział spadkowy rodzica dziedziczącego w zbiegu z małżonkiem spadkodawcy wynosi połowę spadku.
Udział spadkowy małżonka, który dziedziczy w zbiegu z rodzicami, rodzeństwem i zstępnymi rodzeństwa spadkodawcy, wynosi połowę spadku.
W braku zstępnych spadkodawcy, jego rodziców, rodzeństwa i ich zstępnych, cały spadek przypada małżonkowi spadkodawcy.
Przepisy zawierają dalsze regulacje dotyczące ewentualnego dziedziczenia przez dziadków spadkodawcy lub też przez Skarb Państwa. Nie są to jednak sytuacje częste i mające istotne znaczenie przy ustalaniu uprawnień do zachowku.
Przy ustalaniu substratu spadku (wartości spadku wykorzystywanej do ustalania wysokości zachowku) należy doliczyć m.in. darowizny wykonane przez spadkodawcę zarówno na rzecz osób bliskich, jak również na rzecz innych osób lub podmiotów.
Do spadku nie dolicza się:
- drobnych darowizn, zwyczajowo w danych stosunkach przyjętych;
- darowizn dokonanych przed więcej niż dziesięciu laty licząc wstecz od otwarcia spadku na rzecz osób niebędących spadkobiercami albo uprawnionymi do zachowku.
Odrębne zasady dotyczące zaliczania darowizn dotyczą również dzieci oraz małżonka spadkodawcy.
Wartość przedmiotu darowizny oblicza się według stanu z chwili jej dokonania, a według cen z chwili ustalania zachowku.
Zapis windykacyjny oraz darowiznę dokonane przez spadkodawcę na rzecz uprawnionego do zachowku zalicza się na należny mu zachowek
W testamencie sporządzonym w formie aktu notarialnego spadkodawca może postanowić, że oznaczona osoba nabywa przedmiot zapisu z chwilą otwarcia spadku (zapis windykacyjny).
Przedmiotem zapisu windykacyjnego może być:
- rzecz oznaczona co do tożsamości;
- zbywalne prawo majątkowe;
- przedsiębiorstwo lub gospodarstwo rolne;
- ustanowienie na rzecz zapisobiercy użytkowania lub służebności.
Zastrzeżenie warunku lub terminu uczynione przy ustanawianiu zapisu windykacyjnego uważa się za nieistniejące. Zapis windykacyjny nieważny ze względu na zastrzeżenie warunku lub terminu wywołuje co do zasady skutki zapisu zwykłego uczynionego pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Spadkodawca może przez rozrządzenie testamentowe zobowiązać spadkobiercę ustawowego lub testamentowego do spełnienia określonego świadczenia majątkowego na rzecz oznaczonej osoby (zapis zwykły).
Zapis może być uczyniony pod warunkiem lub z zastrzeżeniem terminu.
Spadkodawca może w testamencie włożyć na spadkobiercę lub na zapisobiercę obowiązek oznaczonego działania lub zaniechania, nie czyniąc nikogo wierzycielem (polecenie).
Spadkobierca może być uznany przez sąd za niegodnego, jeżeli:
- dopuścił się umyślnie ciężkiego przestępstwa przeciwko spadkodawcy;
- podstępem lub groźbą nakłonił spadkodawcę do sporządzenia lub odwołania testamentu albo w taki sam sposób przeszkodził mu w dokonaniu jednej z tych czynności;
- umyślnie ukrył lub zniszczył testament spadkodawcy, podrobił lub przerobił jego testament albo świadomie skorzystał z testamentu przez inną osobę podrobionego lub przerobionego.
Spadkobierca niegodny zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Spadkobierca nie może być uznany za niegodnego, jeżeli spadkodawca mu przebaczył.
Uznania spadkobiercy za niegodnego może żądać każdy, kto ma w tym interes. Z żądaniem takim może wystąpić w ciągu roku od dnia, w którym dowiedział się o przyczynie niegodności, nie później jednak niż przed upływem lat trzech od otwarcia spadku.
Spadkobierca może bądź przyjąć spadek bez ograniczenia odpowiedzialności za długi (przyjęcie proste), bądź przyjąć spadek z ograniczeniem tej odpowiedzialności (przyjęcie z dobrodziejstwem inwentarza), bądź też spadek odrzucić.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku może być złożone w ciągu sześciu miesięcy od dnia, w którym spadkobierca dowiedział się o tytule swego powołania.
Brak oświadczenia spadkobiercy we wskazanym powyżej terminie jest jednoznaczny z przyjęciem spadku z dobrodziejstwem inwentarza (ograniczeniem odpowiedzialności za długi).
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku składa się przed sądem lub przed notariuszem.
Oświadczenie o przyjęciu lub o odrzuceniu spadku nie może być odwołane.
Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia, tak jakby nie dożył otwarcia spadku.
Jeżeli spadkobierca odrzucił spadek z pokrzywdzeniem wierzycieli, każdy z wierzycieli, którego wierzytelność istniała w chwili odrzucenia spadku, może żądać, ażeby odrzucenie spadku zostało uznane za bezskuteczne w stosunku do niego według przepisów o ochronie wierzycieli w razie niewypłacalności dłużnika.
Spadkobierca ustawowy może przez umowę z przyszłym spadkodawcą zrzec się dziedziczenia po nim. Umowa taka powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Zrzeczenie się dziedziczenia obejmuje również zstępnych (dzieci) zrzekającego się, chyba że umówiono się inaczej.
Zrzekający się oraz jego zstępni, których obejmuje zrzeczenie się dziedziczenia, zostają wyłączeni od dziedziczenia, tak jakby nie dożyli otwarcia spadku.
Zrzeczenie się dziedziczenia może być uchylone przez umowę między tym, kto zrzekł się dziedziczenia, a tym, po kim się dziedziczenia zrzeczono. Umowa powinna być zawarta w formie aktu notarialnego.
Zapłata przez spadkobiercę zachowku na rzecz osoby lub osób uprawnionych może stanowić znaczące obciążenie finansowe.
W przypadku planowania sukcesji (zwłaszcza w przypadku firm, gospodarstw rolnych itp.) możliwym rozwiązaniem jest zawarcie umowy zrzeczenia się prawa do zachowku. Zrzeczenie się przez część spadkobierców ustawowych prawa do zachowku, zwiększy bezpieczeństwo planowanej przez spadkodawcę sukcesji (nie narazi spadkobiercy na znaczące obciążenia finansowe w przyszłości).
W powyższym linku znajdziesz informację na temat możliwości zawarcia takiej umowy.
Spadkodawca może w testamencie pozbawić zstępnych (dzieci), małżonka i rodziców zachowku (wydziedziczenie), jeżeli uprawniony do zachowku:
- wbrew woli spadkodawcy postępuje uporczywie w sposób sprzeczny z zasadami współżycia społecznego;
- dopuścił się względem spadkodawcy albo jednej z najbliższych mu osób umyślnego przestępstwa przeciwko życiu, zdrowiu lub wolności albo rażącej obrazy czci;
- uporczywie nie dopełnia względem spadkodawcy obowiązków rodzinnych.
Przyczyna wydziedziczenia uprawnionego do zachowku powinna wynikać z treści testamentu.
Najpewniejszym rozwiązaniem wyłączającym osobę uprawnioną od możliwości ubiegania się o zachowek jest prawidłowe wydziedziczenie w testamencie.
W szczególnych sytuacjach, podstawą do obniżenia zachowku jest artykuł 5 kodeksu cywilnego, zgodnie z którym „nie można czynić ze swego prawa użytku, który by był sprzeczny ze społeczno-gospodarczym przeznaczeniem tego prawa lub z zasadami współżycia społecznego. Takie działanie lub zaniechanie uprawnionego nie jest uważane za wykonywanie prawa i nie korzysta z ochrony”.
Wskazany powyżej przepis może spowodować obniżenie zachowku np. w sytuacji niewłaściwych relacji pomiędzy spadkodawcą, a uprawnionym do zachowku. Jako przykład można wskazać sytuację, w której syn (uprawniony do zachowku) nie interesuje się losem ojca, nie pomaga mu w chorobie, czy też nie bierze udziału w pogrzebie, co może stanowić naruszenie zasad współżycia społecznego (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 16 czerwca 2016 r., sygn. akt V CSK 625/15).
Podstawą do obniżenia zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego mogą być także okoliczności wynikające z sytuacji osobistej, rodzinnej lub majątkowej spadkobiercy. Jako przykład można podać sytuację, kiedy jedynym składnikiem spadku był np. dom, który służy do zaspokajania własnych potrzeb mieszkaniowych zobowiązanego do zapłaty zachowku, który jednocześnie nie odziedziczył żadnego innego, znaczącego majątku (wyrok Sądu Najwyższego z dnia 19 maja 1981 r., sygn. akt III CZP 18/81).
Co bardzo istotne, zmniejszenie zachowku należnego uprawnionemu w oparciu o zasady współżycia społecznego można zastosować tylko w bardzo wyjątkowych sytuacjach, co potwierdził wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 stycznia 2001 r., sygn. akt IV CKN 250/00.
Możliwość obniżenia zachowku w oparciu o zasady współżycia społecznego wymaga więc każdorazowo dokładnej analizy, ponieważ obniżenie zachowku w oparciu o art. 5 kodeksu cywilnego doprowadza do istotnego odstępstwa od zasady, że osobom najbliższym spadkodawcy należy się udział w majątku spadkowym.
Jedną z podstaw wydziedziczenia jest uproczywe nie dopełnianie obowiązków rodzinnych przez spadkobierców.
Na temat podstaw wydziedziczenia wypowiedział się Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 23 marca 2018 r., sygn. akt I CSK 424/17. Więcej na temat orzeczenia Sądu Najwyższego przeczytasz tutaj.
Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 17 marca 2017 r. jest możliwe zrzeczenie się prawa do zachowku w drodze umowy.
