Wprowadzenie do zagadnienia

W dzisiejszej publikacji wyjaśnimy czym jest i na czym polega sądowy podział majątku spadkowego. Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że ustawodawca obok sądowego działu majątku spadkowego, odróżnia również umowny dział majątku spadkowego. Zgodnie bowiem z art. 1037 § 1 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r. poz. 1360) – dalej: „k.c.” – dział spadku może nastąpić bądź na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, bądź na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców.

Dział spadku na mocy orzeczenia sądu

W tym miejscu należy wyjaśnić, że uprawnienie do wystąpienia o sądowy dział majątku spadkowego przysługuje każdemu spadkobiercy. Sądowy dział spadku nie oznacza wcale okoliczności, iż pomiędzy spadkobiercami istnieje spór w tej materii. Przeciwnie – często spadkobiercy sami ustalają, iż chcą wystąpić do sądu, aby został ustalony podział majątku spadkowego, mimo iż nie istnieje pomiędzy spadkobiercami jakikolwiek konflikt. Kwestia ta każdorazowo pozostaje do decyzji spadkobierców, gdyż to oni wybierają tryb zniesienia współwłasności majątku spadkowego, który w swoim modelowym rozwiązaniu powinien dzielić majątek spadkowy w sposób całkowity. Istotne jest podkreślenie, że skutkiem całkowitego (całościowego) działu spadku, zarówno umownego oraz sądowego, jest ustanie współwłasności majątku spadkowego.

Kto ustala skład i wartość majątku spadkowego?

Warto jest wyjaśnić, kto ustala skład i wartość całego majątku spadkowego, który ma zostać podzielony pomiędzy wszystkich spadkobierców. Zgodnie z art. 684 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2021 poz. 1805) – dalej: „k.p.c.” – skład i wartość spadku ulegającego podziałowi ustala sąd. Oznacza to, że to sąd jest zobowiązany do ustalenia tych wartości, niezależnie od inicjatywy dowodowej uczestników postępowania sądowego – spadkobierców. Sąd w tym zakresie zobowiązany jest do należytego ustalenia składu i wartości majątku do podziału przy wykorzystaniu dostępnych metod i rozwiązań – dowodów, ustaleń etc.

Co może obniżać wartość majątku spadkowego w praktyce?

Wyjaśnienia wymaga fakt, iż wartość majątku spadkowego do podziału pomiędzy spadkobierców mogą obniżyć takie zobowiązania jak hipoteki, służebności, inne zobowiązania finansowe, umowy dożywocia etc. Dlatego tak ważne jest właściwe określenie wszystkich składników majątku spadkowego oraz ewentualnych obciążeń rzeczowych lub praw, które mają wpływ na wymiar majątku spadkowego.

Podsumowanie

Zarówno w przypadku wyboru podziału majątku spadkowego w formie umownej lub sądowej, warto jest skorzystać z pomocy profesjonalnego pełnomocnika, który zna specyfikę postępowań spadkowych. Ważnym jest również aktywne uczestnictwo w postępowaniu sądowym w zakresie przedkładania materiałów dowodowych wskazujących na skład i wartość majątku spadkowego. Aktywny udział spadkobierców bądź ich pełnomocnika w tym zakresie zdecydowanie przyspiesza procedowanie sądu i z praktycznego punktu widzenia jest okolicznością pożądaną, gdyż faktycznie takie działanie jest odciążeniem sądu i przyspieszeniem całego postępowania sądowego, co jest korzystne dla wszystkich podmiotów – zarówno spadkobierców oraz samego sądu.