Sąd Okręgowy we Wrocławiu XII Wydział Cywilny w dniu 7 września 2022 r. (sygn. akt XII C 743/18) wydał wyrok, w którym potwierdził, że umowa kredytu na cele mieszkaniowe EKSTRALOKUM jest nieważna. W ramach wyroku Sąd we Wrocławiu zasądził na rzecz kredytobiorców ponad 146.000 złotych, ponad 17.000 franków szwajcarskich, jak również ustalił nieważność umowy.

Kredytobiorcy zawarli umowę kredytu na cele mieszkaniowe EKSTRALOKUM z Kredyt Bankiem S.A. we wrześniu 2008 r. Umowa została zawarta w oparciu o wzorzec stosowany przez bank. W oparciu o umowę Kredyt Bank S.A. udzielił kredytobiorcom kredytu na kwotę ponad 350.000 złotych, która miała zostać indeksowana w dniu uruchomienia kredytu do waluty CHF.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu podzielił przede wszystkim stanowisko kredytobiorców, że klauzule indeksacyjne zawarte w umowie kredytu stanowią klauzuli niedozwolone, co doprowadziło zdaniem sądu do nieważności umowy kredytu w całości.

Sąd Okręgowy wskazał, że stosownie do postanowień umowy kwota kredytu w CHF miała zostać określona według kursu kupna dewiz dla wyżej wymienionej waluty zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu wykorzystania kredytu lub transzy kredytu. Z kolei spłata rat kapitałowo-odsetkowych miała być dokonywana w złotych, po uprzednim przeliczeniu rat kapitałowo-odsetkowych według kursu sprzedaży dewiz dla CHF zgodnie z „Tabelą kursów” obowiązującą w Banku w dniu spłaty.

Kredyt Bank S.A. nie przedstawił więc powodom w dniu zawierania umowy kwoty kredytu (salda kredytu w CHF), która miała stanowić podstawę do ustalania wysokości rat kapitałowych i odsetkowych.

Jak również wskazał Sąd, bank w toku procesu w żaden sposób nie wyjaśnił ani nawet nie próbował wyjaśnić, dlaczego nie było możliwe dokonanie jednoznacznego i wiążącego przeliczenia PLN na CHF w dniu zawarcia umowy kredytu i według – uzgodnionego przez strony – kursu z tego dnia. Nic nie stało na przeszkodzie, aby w umowie kredytu dokonać przeliczenia waluty według określonego kursu, w szczególności średniego kursu NBP, albo jakiegokolwiek innego kursu – uzgodnionego z kredytobiorcami.

Powyższe rozwiązania zapewniły więc bankowi pełną swobodę w określeniu salda kredytu, jak również w zakresie ustalania wysokości rat kredytu przeliczonych z CHF na PLN.

Powyższe stanowisko Sądu we Wrocławiu wynika m.in. z faktu, że miernik waloryzacji stosowany do przeliczenia świadczenia pieniężnego winien mieć charakter obiektywny, niezależny od woli jednej ze stron. Natomiast mechanizm ustalania przez bank kursów waluty, pozostawiający bankowi swobodę, jest w sposób oczywisty sprzeczny z dobrymi obyczajami i rażąco narusza interesy konsumenta.

Na marginesie zagadnień dotyczących abuzywności zapisów zawartych w umowie, Sąd Okręgowy zwrócił również uwagę, że Kredyt Bank S.A. nie zrealizował względem kredytobiorców obowiązków informacyjnych w zakresie ciążącego na kredytobiorcach ryzyka kursowego. Możliwość samej zmiany kursu waluty jest oczywista, natomiast kredytobiorcy nie wyrazili swobodnie zgody na stosowanie kursów ustalanych przez Bank. Co również istotne, nie można przyjąć, że ryzyko kursowe, immanentnie związane z istotą kredytu typu indeksowanego, zostało kredytobiorcom jednoznacznie, precyzyjnie i wyczerpująco przedstawione.

Skutek stosowania klauzul niedozwolonych w umowie EKSTRALOKUM

Sąd Okręgowy wskazał, że klauzule przeliczeniowe podlegają pominięciu, jako klauzule niedozwolone w rozumieniu art. 385¹ § 1 i § 2 kodeksu cywilnego. Dalej Sąd wskazał, że jeżeli klauzule dotyczą głównych świadczeń stron, to umowa bez uwzględnienia tychże klauzul nie może być w ogóle wykonywana, co z kolei oznacza, iż jest ona nieważna na podstawie art. 58 § 1 k.c.

Zgodnie z prawem bankowym, bank zobowiązuje się oddać do dyspozycji kredytobiorcy na czas oznaczony w umowie kwotę środków pieniężnych z przeznaczeniem na ustalony cel, a kredytobiorca zobowiązuje się do korzystania z niej na warunkach określonych w umowie, zwrotu kwoty wykorzystanego kredytu wraz z odsetkami w oznaczonych terminach spłaty oraz zapłaty prowizji od udzielonego kredytu.

Sąd stanął na stanowisku, że skoro w umowie kredytu nie została wiążąco wskazana kwota kredytu w CHF (mająca stanowić podstawę ustalania wysokości rat), to umowa kredytu pozostawiała bankowi swobodę w zakresie wyrażenia w CHF kwoty kredytu oddanej do dyspozycji kredytobiorcy, a w konsekwencji wysokości rat spłaty kredytu, to znaczy że umowa ta wadliwie określała zobowiązanie kredytobiorcy do zwrotu otrzymanej sumy, a przez to nie zawierała prawidłowo oznaczonych wszystkich niezbędnych elementów umowy kredytu przewidzianych w art. 69 ust. 1 prawa bankowego. Powyższe braki uzasadniają natomiast nieważność umowy kredytu w całości.

Zarzuty banku – potrącenie oraz zatrzymanie

Pozwany bank (Santander Bank Polska S.A.) w toku procesu zgłosił również ewentualne zarzuty potrącenia oraz zatrzymania.

Sąd Okręgowy we Wrocławiu potwierdził jednak, że wskazane powyżej zarzuty nie zasługiwały na uwzględnienie.

W uzasadnieniu wskazano przede wszystkim, że brak jest podstaw do dochodzenia przez Bank wynagrodzenia za korzystanie z kapitału kredytu. Pozwany mógłby jedynie przedstawić do potrącenia wierzytelność o zwrot kapitału kredytu i to w kwocie realnie wypłaconej na potrzeby kredytobiorców – 353.551,78 złotych. Do potrącenia może być jednak przedstawiona wierzytelność wymagalna. Roszczenie o zwrot nie było jednak wymagalne, ponieważ bank nie wezwał kredytobiorców do zwrotu kwoty udzielonego finansowania. Samo złożenie oświadczenia o ewentualnym potrąceniu nie mogło więc doprowadzić do potrącenia wzajemnych roszczeń stron procesu.

Prawo zatrzymania zgodnie z art. 496 i 497 k.c. powstaje m.in. w przypadku nieważności umowy wzajemnej, kiedy to każda ze stron zobowiązana jest do zwrotu. Umowa kredytu nie jest jednak umową wzajemną w rozumieniu powołanych przepisów. Jest to umowa dwustronnie zobowiązująca i odpłatna, ale świadczenie kredytobiorcy w postaci zwrotu kapitału kredytu nie jest ekwiwalentem świadczenia kredytodawcy w postaci uprzedniej wypłaty tegoż kapitału. Wykonując zobowiązanie z umowy kredytu kredytobiorcy zwracali otrzymane do jego dyspozycji środki pieniężne i ponosili z tego tytułu dodatkowe obciążenie w postaci odsetek, nie zaś spełniali w zamian za udostępnienie środków innego rodzaju świadczenie.

Co również istotne, oświadczenie o skorzystaniu z prawa zatrzymania powinno zostać złożone bezpośrednio powodom, a nie ich pełnomocnikowi procesowemu, jako że umocowanie pełnomocnika procesowego nie obejmuje przyjmowania w imieniu zastępowanej strony oświadczeń materialnoprawnych. Sąd ponadto słusznie wskazał, że zarzut zatrzymania nie powinien w ogóle dotyczyć jednorodzajowych świadczeń, jakimi są świadczenia pieniężne, które mogą zostać rozliczone poprzez prawidłowo i skutecznie dokonane potrącenie.

Podsumowanie

Sąd Okręgowy we Wrocławiu potwierdził więc po raz kolejny, że umowa kredytu EKSTRALOKUM, która sporządzona została w oparciu o wzorzec Kredyt Banku S.A. jest nieważną czynnością prawną.

Nieważność umowy wynika natomiast z zastosowania przez bank klauzul niedozwolonych, które dotyczą przede wszystkim indeksacji kredytu do waluty obcej (franka szwajcarskiego) oraz klauzul przeliczeniowych – pozwalających bankowi na przeliczanie rat ustalonych w CHF na PLN w oparciu o tabele kursowe banku.

Nieważność umowy powoduje natomiast, że kredytobiorcy mieli interes prawny w żądaniu przez Sąd wydania wyroku ustalającego nieważność umowy kredytu indeksowanego do CHF, jak również żądania zwrotu przez bank świadczeń nienależnych, tj. sumy rat kapitałowych oraz odsetkowych w walucie wykonanej spłaty. Ponadto, Sąd przyznał kredytobiorcom odsetki ustawowe za opóźnienie.

W orzeczeniu poruszono tez istotna kwestię niezasadności dochodzenia przez bank tzw. wynagrodzenia za korzystanie z kapitału. Jednocześnie Sąd słusznie wskazał na niemożliwość korzystania z instytucji potrącenia, jak również nieprawidłowości w zakresie złożenia oświadczenia o potrąceniu wzajemnych wierzytelności, tj. kwoty kapitału udzielonego przez bank powodom z zasądzonymi na rzecz kredytobiorców świadczeniami nienależnymi.

Jeżeli jesteś zainteresowany analizą Twojej umowy kredytowej i poznaniem możliwych do podjęcia działań w stosunku do banku, to zapraszamy Cię do kontaktu.