Niezwykle ważne uchwały Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 r. w sprawie terminu przedawnienia roszczeń z tzw.: „polisolokat” – sygn. akt: III CZP 13/18. Z jakim terminem przedawniają się roszczenia związane z polisolokatami – czyli z umowami ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym (polisy UFK)?

W dzisiejszej publikacji poruszymy zagadnienie związane z ważną uchwałą, która zainicjowała trend w orzekaniu w zakresie terminu przedawnienia roszczeń związanych z tzw. polisolokatami. W dalszej części wyjaśnimy jaki termin jest właściwy, wskażemy również szereg istotnych uchwał Sądu Najwyższego (również tych najbardziej aktualnych), które potwierdzają twierdzenia wynikające z uchwały z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. akt: III CZP 13/18.

Czym właściwie są polisolokaty?

Tytułem wstępu należy wyjaśnić, że polisolokaty to szczególnego rodzaju długoterminowy instrument finansowy, będąc połączeniem zarówno ubezpieczenia na życie oraz produktu inwestycyjnego na rzecz Ubezpieczeniowego Funduszu Kapitałowego (UFK). Wymaga wskazania, że tego typu instrumenty wielokrotnie były negowane przez Rzecznika Finansowego oraz były przedmiotem wielu analiz sądowych – również na poziomie Sądu Najwyższego. Instrumenty te często posiadają niedozwolone postanowienia umowne (klauzule abuzywne), które wpływają na ich nieważność. Często też instrumenty te wprost godziły w interesy osób, które je nabyły. Oczywiście nie dotyczy to wszystkich tego typu rozwiązań, które oferował lub dalej oferuje nam rynek finansowy, jednakże mówimy w tym przypadku o dość sporej skali niedozwolonych postanowień, które realnie naruszają interesy osób je posiadających.

Ważna uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 r., która wskazała właściwą drogę postępowania w zakresie określenia terminu przedawnienia roszczeń z polisolokat. Dlaczego jest ona tak ważna?

Uchwała ta jest istotna z tego względu, że wprost określa termin przedawnienia roszczenia o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia w umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym. Cytując skład orzekający w przedmiotowej sprawie należy wskazać, że „W umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym roszczenie o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia, nie stanowiącej kosztów udzielonej ochrony ubezpieczonej, przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c.”.

Jakie są inne wyroki, postanowienia i uchwały Sądu Najwyższego, które potwierdzają powyższy schemat interpretacyjny, a o których warto jest pamiętać?

„W orzecznictwie można odnotować rozbieżności co do oceny terminu przedawnienia roszczeń z umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym. Zgodnie z pierwszym stanowiskiem roszczenia z tej umowy przedawniają się w terminie dziesięcioletnim z art. 118 k.c. Natomiast drugie stanowisko przyjmuje, że należy tu stosować trzyletni termin z art. 819 k.c. Wskazane rozbieżności mają istotne znaczenie praktyczne. Spory z umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym są obecnie jednym z głównych typów spraw pojawiających się w praktyce orzeczniczej. W ramach obrony pozwany zakład ubezpieczeń często podnosi zarzut przedawnienia roszczenia na podstawie art. 819 k.c., tymczasem powód zwykle wówczas podnosi, że przedawnienie następuje na zasadach ogólnych z art. 118 k.c. Rozstrzygnięcie tej kwestii ma zatem kluczowe znaczenie dla kierunku rozpoznania sprawy.” – tak Ł. Węgrzynowski, Przedawnienie roszczenia z umowy ubezpieczenia na życie z funduszem kapitałowym, LEX/el. 2022.

1. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 31 sierpnia 2021 r., sygn. akt: I NSNc 82/20:„Zagadnienie dotyczące charakteru prawnego umowy ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym, a więc czy jest ona szczególnym podtypem umowy ubezpieczenia osobowego, odrębną umową nazwaną, czy też umową mieszaną wywoływało wątpliwości w orzecznictwie i w doktrynie. Kwestia ta została ostatecznie rozstrzygnięta przez Sąd Najwyższy w trzech jednobrzmiących uchwałach z 10 sierpnia 2018 r., III CZP 13/18, III CZP 20/28 i III CZP 22/18. Sąd Najwyższy przyjął, że w umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym roszczenie o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia, nie stanowiącej kosztów udzielonej ochrony ubezpieczonej, przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c.”.
2. postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 2019 r., sygn. akt: III CZP 70/18:„Ocena charakteru umów UUFK została wyrażona w uchwałach Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 r. w sprawach: III CZP 13/18, III CZP 20/18 i III CZP 22/18 (Biuletyn Sądu Najwyższego 2018, nr 8, s. 8 i 10) oraz w uchwale Sądu Najwyższego z dnia 7 grudnia 2018 r., III CZP 61/18 (Biuletyn Sądu Najwyższego 2018, nr 12, s. 6). W orzeczeniach tych – rozstrzygających zagadnienia prawne o tożsamej treści z zagadnieniem przedstawionym przez Sąd Okręgowy w sprawie niniejszej – przyjęto, że w umowie ubezpieczenia na życie z ubezpieczeniowym funduszem kapitałowym roszczenie o wypłatę wartości wykupu ubezpieczenia, niestanowiącej kosztów udzielonej ochrony ubezpieczeniowej, przedawnia się w terminie określonym w art. 118 k.c.”.
3. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 10 sierpnia 2018 r., sygn. akt: III CZP 20/18:„Przeciwko zastosowaniu art. 819 § 1 k.c. do roszczenia o wypłatę wartości wykupu – z wyłączeniem części odpowiadającej nadpłaconym kosztom udzielonej ochrony ubezpieczeniowej (tradycyjny wykup ubezpieczenia) – przemawia zdecydowanie także jego ścisły związek z inwestycyjną częścią umowy UUFK. Wypłata wartości wykupu nie jest z pewnością świadczeniem ubezpieczeniowym, o którym mowa w art. 805 § 1 k.c., gdyż obowiązek jej dokonania nie powstaje w razie zajścia określonego w umowie wypadku ubezpieczeniowego, lecz w razie ziszczenia się innych zdarzeń, a w szczególności wypowiedzenia umowy albo jej rozwiązania wskutek nieopłacenia składki”.”.

Jaki jest termin do roszczeń przysługujących w poprzednim porządku prawnym?

W tym miejscu należy wyjaśnić, że do roszczeń powstałych przed dniem wejścia w życie nowej ustawy (mowa o ustawie skracającej termin przedawnienia z 10-letniego na termin 6-letni) oraz w tym dniu jeszcze nieprzedawnionych, stosuje się dotychczasowe przepisy o terminach przedawnienia (zatem z terminem przedawnienia równym 10 lat).

Uwaga na nowe przepisy związane z terminami przedawnienia – niezwykle ważna jest pomoc doświadczonego pełnomocnika procesowego!

• Dotychczasowe brzmienie art. 118 k.c. – „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi lat dziesięć, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata.”.
• Aktualne brzmienie art. 118 k.c. – „Jeżeli przepis szczególny nie stanowi inaczej, termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata. Jednakże koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata.”. Przepis ten w aktualnym brzmieniu obowiązuje od dnia 9 lipca 2018 r.

Podsumowanie

Zagadnienie to może budzić wiele wątpliwości interpretacyjnych, ale warto jest zawsze dochodzić swoich roszczeń z tych często „toksycznych” instrumentów finansowych. W tym zakresie zachęcamy do skorzystania z konsultacji z naszą kancelarią prawną, która oceni całokształt sprawy na podstawie przedłożonych dokumentów i wskaże właściwą drogę postępowania.