Sprzedawca na podstawie rękojmi odpowiada za wady rzeczy sprzedanej. Co istotne, rękojmia jest czymś innym niż gwarancja i często stanowi duży prostszy i szybszy sposób na naprawienie rzeczy lub odzyskanie pieniędzy.
Rękojmia jest uregulowana przepisami prawa. Umowa co do zasady nie może wyłączyć rękojmi w relacjach przedsiębiorca – konsument. Natomiast w przypadku relacji pomiędzy przedsiębiorcami rękojmia może być wyłączona lub ograniczona. Rękojmia może być również rozszerzona.
Sprzedawca odpowiada z tytułu rękojmi, jeżeli wada fizyczna zostanie stwierdzona przed upływem dwóch lat, a gdy chodzi o wady nieruchomości - przed upływem pięciu lat od dnia wydania rzeczy kupującemu. Terminy mogą ulec skróceniu przy rzeczach używanych (nie dotyczy nieruchomości).
Przepisy dotyczące rękojmi dają kupującemu przede wszystkim następujące możliwości:
- złożenia sprzedawcy oświadczenie o obniżeniu ceny;
- odstąpienia od umowy.
Sprzedawca w takim wypadku musi niezwłocznie wymienić rzecz na wolną od wad lub wadę usunąć. Konsumenci mają większe możliwości wyboru przy wyborze działań sprzedawcy. Odstąpienie od umowy jest niemożliwe przy wadach nieistotnych.
Kolejnymi możliwościami kupującego w przypadku rzeczy wadliwych jest:
- żądanie od sprzedawcy wymiany rzeczy na wolną od wad;
- żądanie od sprzedawcy usunięcia wad (w rozsądnym czasie i bez nadmiernych niedogodności).
Kupujący może kierować wobec sprzedawcy również roszczeni odszkodowawcze związane np. ze zwrotem kosztów zawarcia umowy.
Najczęstszymi wadami rzeczy (nieruchomości, samochody, meble itp.), których usunięcia można żądać w oparciu o rękojmię są wady fizyczne. Rzecz sprzedana jest niezgodna z umową w szczególności w następujących sytuacjach:
- nie ma właściwości, które rzecz tego rodzaju powinna mieć ze względu na cel w umowie oznaczony albo wynikający z okoliczności lub przeznaczenia;
- nie ma właściwości, o których istnieniu sprzedawca zapewnił kupującego, w tym przedstawiając próbkę lub wzór;
- nie nadaje się do celu, o którym kupujący poinformował sprzedawcę przy zawarciu umowy, a sprzedawca nie zgłosił zastrzeżenia co do takiego jej przeznaczenia;
- została kupującemu wydana w stanie niezupełnym.
Sprzedawca może również odpowiadać za wady spowodowane nieprawidłowym jej zamontowaniem i uruchomieniem.
Rzecz sprzedana może również posiadać wady prawne. Z wadami prawnymi mamy do czynienia np. w sytuacji, w której rzecz sprzedana stanowiła własność innej osoby niż sprzedawca.
Sprawy związane z roszczeniami z rękojmi różnią się znacząco w zależności od tego, czy kupującym bym przedsiębiorca, czy też konsument. Wiele różnic dotyczy również nieruchomości oraz rzeczy ruchomych. Istotne różnice mogą również wynikać w przypadku kupna rzeczy używanej.
W przypadku rękojmi koniecznym jest również odpowiednie formułowanie umów sprzedaży rzeczy. Sprawa jest szczególnie istotna w relacjach pomiędzy przedsiębiorcami, gdzie wiele kwestii można uregulować inaczej (odpowiedzialność rozszerzyć lub też wyłączyć).
Poniżej przedstawiamy przykłady skorzystania z rękojmi
Przykłady
Klient będący konsumentem nabył drzwi i podłogi. Podczas sprzedaży doszło do ustalenia wymiarów, jak również kolorów. W pierwszej kolejności u klienta zostały zamontowane podłogi. Następnie firma współpracująca ze sprzedawcą rozpoczęła montaż drzwi. W trakcie montażu okazało się, że kolor drzwi jest nieodpowiedni (niezgodny z zamówieniem), klient w trakcie montażu miał też zastrzeżenia do niektórych wymiarów drzwi. W trakcie wyjaśniania okazało się, że również kolor podłogi nie jest w pełni zgodny z próbnikiem, który był wykorzystywany przy składaniu zamówienia.
Klient miał problem z uzyskaniem jednoznacznej odpowiedzi od sprzedawcy odnośnie usunięcia wad. Kancelaria w imieniu klienta skierowała pismo w którym przedstawiono stanowisko klienta oraz wskazano, że klient ma podstawy do odstąpienia od umowy. Ponieważ kolor podłogi nie odbiegał znacząco od koloru zamówionego, klient zawarł ze sprzedawcą porozumienia dotyczące obniżenia ceny, natomiast w zakresie drzwi doszło do ich całkowitej wymiany.
W opisanej sprawie Klient nie podjął dalszych działań odszkodowawczych związanych z przesunięciem terminu wprowadzenia się do nowego domu.
Klient będący przedsiębiorcą wystawił na sprzedaż używany pojazd ciężarowy. Pojazd był stale serwisowany i nie posiadał żadnych wad fizycznych o których Klient miałby wiedzę. Pojazd został nabyty przez innego przedsiębiorcę, który zajmował się m.in. świadczeniem usług przewozu towarów.
Przy odbiorze pojazdu kupujący nie zgłaszał żadnych zastrzeżeń. Pomimo możliwości przeprowadzenia testów kupujący ograniczył się tylko i wyłącznie do pobieżnej oceny wizualnej i krótkiej jazdy próbnej.
Podczas przeglądu technicznego, który odbył się 7 miesięcy po nabyciu pojazdu stwierdzono, że samochód ma niesprawny układ hamulcowy. Kupujący oddał samochód do naprawy. Koszty naprawy okazały się znaczące i kupujący próbował obciążyć nimi Klienta kancelarii. Klient Kancelarii stwierdził, że sprzedał samochód w pełni sprawny, który nie posiadał żadnych wad i odmówił zapłaty.
Sprawa ostatecznie trafiła do sądu. Kupujący nie wykazał w postępowaniu, że samochód ciężarowy w dniu sprzedaży był wadliwy. Kupujący naraził się również na negatywne skutki procesowe w związku z niezbadaniem pojazdu przy zakupie, jak również zbyt późnym poinformowaniem sprzedającego o odkryciu awarii, którą kupujący uważał za wadę.
Klient Kancelarii kupił na rynku wtórnym mieszkanie. Mieszkanie było użytkowane przez 9 lat przez sprzedającego. Sprzedający zapewniał, że wszelkie instalacje w mieszkaniu są w pełni sprawne, czego świadkami oprócz kupującego były również inne osoby.
Po nabyciu mieszkania nabywca miał istotne problemy z elektrycznością w kuchni. Ustalenia ze specjalistą wykazały, że instalacja w kuchni jest wykonana nieprawidłowo. W celu naprawy instalacji, koniecznym był demontaż mebli oraz sprzętów. Sprzedający nie był zainteresowany ugodowym rozwiązaniem sporu. Ostatecznie, doszło do zabezpieczenia dowodu (opinia biegłego) na okoliczność wad instalacji elektrycznej, zlecenia wykonania prac przez kupującego oraz obciążenia kosztami wykonania prac strony sprzedającej.
Kancelaria w imieniu kupującego skierowała do sądu wniosek o zawezwanie do próby ugodowej. Ostatecznie, sprzedający zgodził się na zawarcie ugody i spłatę kosztów naprawy instalacji. Kupujący podjął decyzję o niedochodzeniu od sprzedającego innych roszczeń związanych z utrudnieniami w korzystaniu z mieszkania w okresie przed prowadzeniem prac i w trakcie prowadzenia prac naprawczych.
